Dạy trẻ tuổi thành niên có trách nhiệm

[admin]

Vào mùng 9 tháng 11, 2010, ông Kevin, hiện là cố vấn tâm lý trẻ học khu Bắc California, đang làm việc cho bộ giáo dục quận hạt Santa Clara, California, sẽ có 1 buổi trình bày về vấn đề dạy bảo trẻ tuổi thành niên. Các vấn đề như làm sao để trẻ có trách nhiệm với bài vở, bài tập, bắt trẻ đi ngủ đúng giờ...

responsible-kid.jpg (8.38 KiB) Đã xem 77940 lần.

Xin các phụ huynh đăng câu hỏi tại đây. CCM sẽ chuyển các câu hỏi cho ông Kevin và đăng lời khuyên của ông lên diễn đàn.

[babikut01]

Vào mùng 9 tháng 11, 2010, ông Kevin, hiện là cố vấn tâm lý trẻ học khu Bắc California, đang làm việc cho bộ giáo dục quận hạt Santa Clara, California, sẽ có 1 buổi trình bày về vấn đề dạy bảo trẻ tuổi thành niên. Các vấn đề như làm sao để trẻ có trách nhiệm với bài vở, bài tập, bắt trẻ đi ngủ đúng giờ...

Đúng sinh nhật của em luôn , em bon chen tí .
Vậy làm sao để trẻ tự giác có trách nhiệm với bài vở, bài tập, đi ngủ đúng giờ ... ?

[Kieu An]

Lam sao de tap cho tre vi thanh nien thoi quen dung so ghi viec vi ngay viec ghi so va mo so ra xem cac chau cung quen. Cac bai tap dau tien se nhu the nao?

[phi]

Lam sao de tap cho tre vi thanh nien thoi quen dung so ghi viec vi ngay viec ghi so va mo so ra xem cac chau cung quen. Cac bai tap dau tien se nhu the nao?

Giả sử chị tập cho cháu dùng 1 cuốn sổ để ghi chép những gì cần làm, nhưng cháu lại cứ quên mang sổ theo phải không ạ ? Nếu đó là do cháu quên (chứ không phải cố tình chống đối) thì chị có thể làm như sau:

- Mỗi lần cho tiền cháu ăn quà sáng, bỏ tiền vào trong sổ.
- Mỗi lần cháu xin gì, nói cháu "con viết vào sổ, để đó tí mẹ coi rồi mẹ cho biết là có được hay không".

Tóm lại chiến thuật là cho cháu thấy cuốn sổ nó gắn liền với quyền lợi của cháu . Quên thì sẽ không có tiền ăn sáng Lâu ngày cháu sẽ không quên nó nữa đâu .

Còn như cháu quên vì lý do khác thì cho tôi biết, mình sẽ có cách đối phó khác .

[phi]

Trước khi đi vào cách tiếp cận, chúng ta sẽ bàn về vấn đề "thế nào là trẻ trưởng thành".

Các tiến bộ về ngành học não bộ con người gần đây đã cho thấy có 1 vùng não nằm phía trước, vùng được gọi là "vùng não giám đốc" của con người vì nó giúp chúng ta suy luận đắn đo đúng sai trước khi làm điều gì đó. Vùng não này chỉ thực sự được gọi là hoàn thiện khi chúng ta bước vào quãng trên 20 tuổi. Không ai hiểu rõ thực tế này hơn các nhà kinh doanh cho mướn xe ô tô. KInh nghiệm trong quá khứ, thống kê, cho họ thấy là số tai nạn do người trẻ tuổi gây ra giảm hẳn khi họ vượt qua 25 tuổi. Và bây giờ thì các nhà khoa học đã giải thích được cho các nhà kinh doanh này tại sao chuyện đó xảy ra. Vì thế tại Hoa Kỳ, các công ty cho mướn xe ô tô lái thường chỉ cho người trên 25, và bảo hiểm cho người dưới 25 lúc nào cũng cao chót vót. Ở một số nơi họ có thể châm chước cho người dưới 25 tuổi mướn xe, nhưng nếu dưới 21 tuổi thì hầu như không nơi nào cho mướn xe cả. Nếu dưới 21 và muốn mướn xe, trừ khi bạn là nhân viên đang làm việc cho chính quyền, hoặc bạn chạy qua New York, tiểu bang duy nhất cho người từ 18 tới 21 mướn xe lái.

Đối với cha mẹ, điều này có ý nghĩa gì? Chúng ta đừng nên bực bội cho rằng sao con cái chúng ta "không biết nghĩ". Ở độ tuổi thành niên, cha mẹ phải đóng vai "bộ não giám đốc" cho con cái. Chúng ta là bộ óc giúp trẻ nhận ra đúng sai, suy nghĩ kỹ càng trước khi hành động. Trong thời gian dạy học tại Đại học Laney, tôi đã gặp nhiều học sinh bản xứ cũng như từ Việt Nam đang trong độ tuổi 20 (2 năm đầu đại học). Họ hành động theo kiểu cha mẹ thường gọi là "nông nổi thiếu suy nghĨ".

Thế thì chúng ta phải đóng 2 vai: một là cho trẻ mượn bộ óc giám đốc của chúng ta, giúp chúng suy nghĩ chín chắn, hai là dạy chúng kỹ năng suy nghĩ và hành động có trách nhiệm. Trong bài sau, chúng ta sẽ nói sâu về cách dạy trẻ nhận biết trách nhiệm trong hành động của mình.

[phi]

Nếu nói về chiến thuật dạy con thì muôn hình vạn trạng, nhưng nói về chiến lược thì chúng ta có thể gom về 3 trường phái chính là: Độc đoán, Thả lỏng và Dung hoà. Chúng ta sẽ phân tích các trường phái này, mạnh yếu ra sao, lợi hại ra sao để chọn 1 chiến lược cho con mình.

(1) Trường phái độc đoán: Nói gì thì làm thế, đừng hỏi lung tung. Dùng hệ thống thưởng phạt để điều khiển trẻ.
Đây là trường phái được sử dụng rất nhiều bởi đơn giản là nó nhanh và gọn trong khi cha mẹ lại rất bận rộn . Tác hại của trường phái này là chúng ta đẩy trẻ tới cực đoan . Một là trẻ sẽ trở thành một người chỉ biết cúi đầu làm theo mệnh lệnh, mất sự sáng tạo, hai là trẻ sẽ phản kháng lại chúng ta khi trẻ đủ lực (ở Mỹ, các trẻ thường đợi đủ 18 là biến ra khỏi nhà để khỏi nghe ông bô bà bô ra lệnh).

Nếu trẻ phản kháng, chúng ta sẽ mất rất nhiều thì giờ kiềm chế trẻ, còn như trẻ đợi lúc lớn mới phản khác thì lúc đó trẻ khoảng 19 tuổi, chưa phát triển đầy đủ bộ oc' giám đốc như nói ở bài 1, do đó trẻ sẽ phạm các lỗi lầm tai hại cho cuộc đời của chúng sau này .

Nếu trẻ cúi đầu nghe lệnh, sau này trẻ lớn lên sẽ đi làm ra sao? Chúng sẽ chỉ đợi người khác nói cho biết phải làm gì ? Chúng có đủ kỹ năng để phản biện đồng nghiệp hay xếp không ?

Không phải là một sự tình cờ mà các nhà giáo dục học và nhà quản trị học đã chứng minh rằng các trẻ được giáo duc theo kiểu này, thường không thành công trên đường đời . Và một điều thú vị khác là phần lớn các phụ huynh chọn cách này giáo dục trẻ, thì lúc nhỏ họ cũng đã được cha mẹ họ giáo dục họ như vậy . Tư duy của họ là tôI sẽ làm một cách máy móc những gì cha mẹ tôi nói tôi làm, và khi tôi có quyền làm cha mẹ, tôi cũng sẽ nói con tôi làm một cách máy móc như vậy .

Điều này không có nghĩa là chúng ta hoàn toàn chối bỏ trường phái Độc đoán . Trong một số trường hợp nhất định, cha mẹ không có thì giờ hoặc trẻ chưa đủ nhận thức, thì độc đoán là cách hiệu quả tạm thời .

2) Trường phái Thả lỏng: Muốn làm gì thì làm, miễn là đừng quá đáng. Cho tự do nhưng không đưa ra trật tự

Đây cũng là một trường phái nhiều cha mẹ chọn vì họ tin rằng "gia đình mình gia giáo, con mình không thể hư được" hoặc "cho nó học trường nhà giàu, chơi với bạn tốt là xong". Trong những năm đi dạy học, tôi đã chứng kiến tại San Jose trẻ nhà nghèo hư theo kiểu nhà nghèo, và trẻ nhà giàu như theo kiểu nhà giàu . Kiểu nào cũng đáng sợ như nhau cả . Và khi cha mẹ được gọi lên, phần lớn họ đều phản ứng tiêu cực theo kiểu "làm sao con tôi có thể làm thế được"?

Nguy hiểu của "miễn là đừng quá đáng" là trẻ không nhận ra được ranh giới và ngày càng trượt xa. Bâ't cứ xã hội nào cũng có luật lệ, và nếu cha mẹ không đứng ra nói với con "đủ rồi, đừng lấn tới nữa" thì một ngày nào đó xã hội/luật pháp sẽ đứng ra nói thay cho cha mẹ . Và lúc đó thì luật pháp công minh, sẽ không bỏ qua như cha mẹ sẵn lòng bỏ qua cho con cái . Lúc đó hậu quả của việc làm dại dội sẽ được xã hội ghi lại, sẽ ảnh hưởng tương lai của trẻ, và trẻ sẽ mất thời gian dài để xoá đi cái hậu quả đó . Ví dụ như trẻ mướn xe ô tô đi đua và tông xe, lúc đó các công ty bảo hiểm sẽ ghi vào hồ sơ, và trẻ sẽ phải đi học lái xe, sẽ mang phốt trong bằng lái, sẽ phải trả rất nhiều tiền để mua bảo hiểm ...

3) Trường phái Dung hòa quan niệm cho trẻ tự do trong 1 khuôn khổ cho phép, và khuôn khổ này sẽ ngày càng được nới rộng ra nếu trẻ chứng minh chúng đủ sức quản lý được mình trong khuôn khổ đó .

Trường phái này đòi hỏI cha mẹ bỏ thêm thì giờ cho con để cùng đạt tới sự đồng thuận khi cần thiết, tạo ra sự tôn trọng lẫn nhau . Khác với trường phái Độc đoán, trường phái Dung hòa không chủ trương phải "đánh bại" con mình để chúng nghe lời . Có ai muốn con chúng ta là những kẻ thất bại đâu phải không các bạn ?

Gọi là Dung hoà vì nó vay mượn từ nhiều trường phái khác . Ví dụ như trẻ hút thuốc, chúng ta sẽ độc đoán nói rằng "không được hút" chứ không phải ngồi tranh luận, chứng minh tại sao hút thuốc hại . Khi trẻ xin đi chơi quá 9h đêm, chúng ta sẽ *không* độc đoán nói "không được đi" mà sẽ nói là "ở tuổi này, khuôn khổ của con là 9h. Sau này con trưởng thành hơn, con sẽ được đi khuya hơn".

Trước khi đi vào phần dạy trẻ trách nhiệm, chúng ta sẽ giả định rằng mọi người đồng ý sử dụng phương pháp Dung hòa để giáo dục trẻ .

[phtran1302]

Một lần P ghé thăm nhà cậu bé rối loạn TK tại Nam California. Cậu bé khá điển trai, nhìn thông mình lắm và có tài vẽ tranh. Cậu vẽ rất nhiều tranh và tất cả tranh được xếp trong cuốn sổ lưu theo một thứ tự mà cậu qui định; lỡ có ai làm sai trật tự này hay lấy đi đâu 1 tờ tranh là cậu bé phát hiện ngay và cậu phản ứng gay gắt vì có ai đó "cả gan" sờ mó vào thế giới riêng của cậu. Phía trên bàn học là 1 thời khóa biểu bằng chữ do chính tay mẹ cậu làm, và bên dưới là biểu tượng gương mặt từ vui đến buồn, cáu giận hay đau đớn được dán trên tường.
Hóa ra, các bé TK cần phải rèn luyện theo một thời khóa biểu nhất định và ngay chính bản thân của mỗi bé cũng tự sắp xếp cho mình một trình tự rồi, phải không anh Phi ?

[phi]

Hóa ra, các bé TK cần phải rèn luyện theo một thời khóa biểu nhất định và ngay chính bản thân của mỗi bé cũng tự sắp xếp cho mình một trình tự rồi, phải không anh Phi ?

Không riêng gì các bé TK, chúng ta cũng thế Phương ạ. Chả phải là khi đi chợ, đôi lúc ta cũng viết ra ghé đâu trước, mua gì trước mua gì sau hay sao? Giới kỹ sư phần mềm thì họ dùng flow chart, giới xây dựng kỹ sư thiết kế thì dùng PERT, giới quản trị dự án dùng PRINCE... bất cứ ngành nghề nào người ta cũng sắp xếp công việc 1 cách tuần tự. Vì vậy các bé TK luôn cần thời khóa biểu, như lần Phương vào trường bên California Phương thấy đó.

Có người cho thời khóa biểu là sai, là dạy trẻ "kiến thức tĩnh", làm cho trẻ mất khả năng đối phó với tình huống động. Mình thấy ông ta nói hoàn toàn sai. Ông ta chưa thấy doanh nhân, kỹ sư, bác sĩ mổ làm việc bao giờ cả. Ngay cả doanh nhân/kỹ sư/bác sĩ cũng phải dùng thời khóa biểu thì sao lại không dạy trẻ TK dùng? Kiến thức động là gì ? Chỉ có kiến thức tĩnh và tốc độ tải kiến thức lên phân tích nhanh mà thôi. hì hi, nói thế thôi, bức xúc lắm, nói nữa đụng chạm mất công

Theo mình thì chữ "thời khóa biểu" không chính xác cho lắm vì nó ám chỉ thời gian, thật ra nó là một work flow, một lập trình công việc thì đúng hơn.

[phtran1302]

Phương đồng ý với anh Phi. P cũng muốn HN theo một work flow như vậy, sự ngăn nắp và có kế hoạch giúp con hình thành nếp sống một cách trật tự và điềm tĩnh hơn.

[phi]

Phương đồng ý với anh Phi. P cũng muốn HN theo một work flow như vậy, sự ngăn nắp và có kế hoạch giúp con hình thành nếp sống một cách trật tự và điềm tĩnh hơn.

Khi làm work flow, Phương nhớ để ý là các bước trong 1 work flow sẽ được dùng lại ở work flow khác. Nó tương tự như khi dạy toán nhân thì dựa trên khái niệm về toán cộng. Use primitive operations and maximize re-use là 2 điểm chính yếu (dịch đại là "dùng các bước căn bản và sử dụng lại tối đa").

Và khi work flow dài quá, HN quên thì mình quành trở lại work flow dễ hơn, theo kiểu lùi 1 tiến 2, 3 nhé