- Sapolsky.jpg (10.28 KiB) Đã xem 31323 lần.
Sapolsky là nhà nghiên cứu thần kinh học/sinh học đang giảng dạy tại Đại học Stanford, California. Đây là bài viết chắt lọc các nghiên cứu của ông về stress, gạn ra các chi tiết liên quan cho các bà mẹ có con TK.
- brain1.jpg (8.83 KiB) Đã xem 31330 lần.
Cách đây khoảng 50 năm, người ta bắt đầu biết về tác hại của stress: đó là bệnh loét dạ dày. Sau đó một nhà nghiên cứu tại Úc đã chứng minh rằng thật ra loét dạ dày là do 1 loại vi trùng gây ra, và việc điều trị là dùng thuốc trụ sinh. Từ lúc đó trở đi mọi người vui mừng khi biết rằng chẳng phải stress, mà chỉ vì chưa uống đúng thuốc nên mới bị loét dạ dày.
Nhưng niềm vui không dài lâu. Ngay sau đó các bác sĩ bắt đầu nhận ra rằng phần lớn những người bị loét dạ dày đều là những người bị stress trong cuộc sống. Các bác sĩ thấy rằng cứ 3 người thì có 2 người mang vi trùng gây loét trong dạ dày. Nhưng tại sao những người bị stress thì có khả năng loét dạ dày cao hơn?
Các nghiên cứu sâu hơn cho thấy khi người ta bị stress, sức đề kháng cơ thể xuống thấp, cơ thể không tự làm lành, tự vá víu nữa nên các vi trùng trên bùng lên, tấn công làm loét thành dạ dày. Các nghiên cứu cũng cho thấy người bị stress có tuổi thọ thấp hơn. Hóa ra là khi ta bị stress, tim đập mạnh đẩy áp xuất máu tăng cao, gây thiệt hại cho thành động mạch máu. Lâu ngày các thiệt hại/vết trầy này là chỗ các chất mỡ bám vào làm nghẽn động mạch gây đột biến tim, đột quỵ. Người bị stress cũng dễ bị cao máu hơn, dễ bị béo phì hơn. Ngay cả não cũng bị teo đi.
Để hiểu rõ thiệt hại và để tránh stress, ông Sapolsky đã có các nghiên cứu lên loài vượn ở Phi châu. Tại sao lại chọn loài vượn này? Vì chúng bỏ ra 3 tiếng mỗi ngày để kiếm ăn, còn lại thì chỉ để hành hạ nhau. Ông Sapolsky đã quay phim các con đực đầu đàn, khi ăn no xong, chúng quấy phá, thậm chí đánh đập các con đực nhỏ làm trò vui. Ông Sapolsky đã phải cẩn thận bắt các con đực đầu đàn và các con đực nhỏ, lấy mẫu máu để đo thiệt hại do stress gây ra. Sở dĩ phải bắt chúng một cách cẩn thận (dùng sung thuốc mê) vì nếu đuổi hay bẫy chúng, chúng sẽ bị stress, làm cho nghiên cứu không chính xác. Nghiên cứu của ông kéo dài hàng chục năm.
- abusive-monkey.jpg (9.64 KiB) Đã xem 31267 lần.
Hình trên: một con vượn đầu đàn đang hành hạ một con đực nhỏ hơn cho đỡ buồn
Kết quả cho thấy các con đực bị hiếp đáp thường bị các bệnh tim. Tế bào phần nhớ trong não bộ cũng nhỏ đi, làm chúng hay quên. Trong khi đó các con đực đầu đàn thì chẳng bị bệnh tim mà cũng chẳng bị ảnh hưởng đến trí nhớ. Việc này rất trùng hợp với con người, vì người bị stress cũng có khả năng bị bệnh tim cao hơn, hay mất trí nhớ/hay quên.
- vein-diffs.jpg (16.64 KiB) Đã xem 31345 lần.
Hình trên: Mạch máu bên trái của người bị stress (bắt đầu bị nghẽn). Mạch máu bên phải của người không stress.
Ông Sapolsky cho biết, con vật bị stress cũng đỡ hơn con người. Khi một con ngựa vằn bị stress vì bị sư tử đuổi, máu nó tiết ra adrenaline làm nhịp tim tăng cao, cơ thể nó chỉ tập trung vào 1 việc: chạy thật nhanh bất kể các thiệt hại khác cho cơ thể. Sau khi chạy thoát cơ thể nó trở lại bình thường ngay lập tức.
Con người thì không được như vậy. Khi bị stress chúng ta có thể hành động để stress càng cao hơn, ví dụ như khi kẹt xe thì chúng ta nhấn còi xe, tranh dành đường đi. Ở nhà thì khi stress vì con, chúng ta to tiếng gây lộn với người khác. Chúng ta không cắm đầu chạy rồi sau đó quên đi như con ngựa vằn. Hơn nữa khi kẹt xe, đầu chúng ta luôn nghĩ về công việc, con cái ở nhà, chợ búa ngày mai… làm cho stress lại càng nặng thêm.
Một nghiên cứu khác cho thấy các bà mẹ nuôi con bệnh thì dễ bị stress, làm cơ thể “già đi” gấp 6 lần người bình thường. Có nghĩa là 1 năm của một bà mẹ có con TK, nếu không biết kiềm chế stress, sẽ tương đương với 6 năm của một bà mẹ có con không TK: cơ thể già nua đi, thiệt hại gây ra cho cơ thể cao hơn…
Khi chơi các trò chơi cảm giác mạnh, cơ thể ta căn bản cũng đang chịu stress, nhưng tại sao nó lại không có hại? Vì chúng ta mong đợi các cảm giác mạnh đó, và cơn stress đó sẽ qua đi khi trò chơi ngừng lại. Vậy thì tránh stress thì khó, nhưng kiềm chế chúng thì dễ hơn chúng ta thường nghĩ.
Để tránh stress, chúng ta không thể chạy như con ngựa vằn, nhưng chúng ta có thể làm tương tự như vậy. Nếu không tìm ra trường học cho con, chúng ta bỏ ra 1 tiếng buổi tối ngồi suy nghĩ, vạch kế hoạch đối phó, phương án A là gì, phương án B là gì. Sau đó chúng ta viết vào một cuốn sổ tay rồi quên đi. Khi nào cần tới, chúng ta mở sổ ra để xem nên làm gì. Chúng ta không nên cứ suy nghĩ trong đầu ngày này qua tháng nọ vì như vậy chúng ta sẽ bị stress, sẽ không có sức khỏe để chăm sóc cho con mình lâu dài.
Thu xếp để có những buổi đi chơi với bạn bè, để con ở nhà không phải là ích kỷ. Đó là việc làm cần thiết để tránh stress, giữ sức khỏe lâu dài để lo cho con cái. Khi bị stress, đừng có các hành động khác để làm stress tăng thêm. Nên tự kiểm tra xem có đúng máu mình đang sôi lên, cơ thể mình đang bùng lên... để từ đó chúng ta kiềm chế stress một cách ý thức.
Các bé TK cần các bà mẹ khỏe mạnh để chăm sóc lâu dài. Diễn đàn CCM hy vọng sẽ là nơi giúp bạn tìm hướng đi, tránh stress và kiểm soát stress để có được cuộc sống tươi đẹp với các thiên thần nhỏ của mình.
- happy-mom-and-child.jpg (5.23 KiB) Đã xem 31421 lần.
(còn tiếp)
Trong bài tới chúng ta sẽ bàn các cách thức lên kế hoạch cụ thể cho 1 vấn đề để tránh stress, xem xét lợi/hại của việc lên kế hoạch trong sổ tay hay nhớ trong đầu.
Làm sao để giảm stress ư ? Nói thì dễ mà làm vô cùng khó, mỗi ngày mình phải trực diện đối đồu với nó và hằng ngày chăm bé thì quả là stress thường đeo đẳng. Nếu muốn đi chơi đâu đó mà mình không tự cho mình ích kỷ thì chính những người trong gia đình sẽ gán cho mình cái danh từ đó. Không phải ai trong gia đình cũng có thể hiểu và thông cảm, có người còn cho rằng chính ba, mẹ làm cho con bị bệnh ! Chính trong gia đình chưa thông cảm thì nói chi ngoài xã hội. Do vậy, làm cha mẹ trẻ tự kỷ ngoài việc stress vì lo lắng, chăm sóc con thì còn bị áp lực từ phía người thân và gia đình.
- Chớ mấy người stress nặng làm có được gương mặt "baby face" như anh Phi ? 