Chuẩn phát triển

Chuẩn phát triển cho trẻ sơ sinh tới 5 tuổi

American Academy of Pediatrics, Viện Nhi Hoa Kỳ

ConCủaMẹ.com

Chuẩn phát triển bao gồm các mốc đo cho độ tuổi sau

01 tháng
03 tháng
07 tháng
01 tuổi
02 tuổi
03 tuổi
04 tuổi
05 tuổi

Chú ý

Vì mỗi bé phát triển theo cách riêng của mình, ta không thể nói được một cách chính xác khi nào bé sẽ hoàn thiện một kỹ năng nào đó, hoặc hoàn thiện nó thế nào. Chuẩn phát triển cho chúng ta một kiến thức tổng quát về những thay đổi cần để ý. Nếu như bé của bạn lệch chuẩn phát triển một chút, bạn không nên hoảng sợ. Nên theo dõi, ghi chép và gặp bác sĩ trong các trường hợp như vậy.

01 Tháng

Hoạt động

Vung vẩy tay chân
Đưa tay lại gần mắt và miệng
Khi nằm sấp, biết quay đầu qua lại
Nếu không có người lớn giữ, đầu sẽ ngã ngửa ra phía sau
Tay nắm chặt
Hoạt động phản xạ mạnh

Thị giác

Mắt tập trung nhìn trong khoảng cách 20 tới 25 cm
Thích nhìn trắng đen hoặc hình tương phản mạnh

Thính giác

Thính giác hoàn toàn phát triển
Nghe, nhận ra vài loại âm thanh
Có thể quay về phía âm thanh hay giọng nói quen thuộc

Khứu giác và Xúc giác

Thích mùi ngọt
Tránh mùi đắng hay chua acid
Nhận ra mùi sữa mẹ của bé
Thích vật mềm hơn là thô
Không thích bị bế không nhẹ nhàng hoặc đột ngột

Nếu trong vòng tuần thứ 2, 3 hay thứ 4 em bé có những dấu hiệu chậm phát triển, đưa bé đi khám ngay

Nên lưu ý các dấu hiệu sau:

Bú yếu hoặc ăn chậm
Không chớp mắt bị rọi đèn sáng vào mắt
Mắt không tập trung hội tụ nhìn và không nhìn theo vật đưa ra trước mặt
Có vẻ cứng ngắc, không cử động chân tay
Tay chân có vẻ quá lỏng lẻo
Hàm dưới thường xuyên rung ngay cả khi không khóc hoặc khi không kích động
Không phản ứng với các tiếng động lớn

03 Tháng

Hoạt động

Ngẩng đầu và ngực khi được cho nằm sấp
Dùng tay đỡ phần cơ thể phía trước khi được cho nằm sấp
Khi nằm ngửa hay nằm sấp, bé biết duỗi chân và đá chân
Biết nắm và mở
Chân biết trụ xuống đất khi được cho đứng trên nền cứng
Đưa tay lên miệng
Đưa tay lấy các vật treo trước mặt
Nắm và lắc đồ chơi

Thị giác và Ngôn ngữ

Biết dụi mặt có chủ ý
Bắt đầu nói bi bô
Bắt đầu bắt chước nói bi bô
Quay đầu về phía có tiếng động

Tương tác/Tình cảm

Bắt đầu biết cười khi gặp mặt người quen/lạ
Thích chơi với người khác, và khi không chơi nữa thì có thể khóc
Gương mặt và cơ thể bắt đầu lộ ra vẻ giao tiếp
Bắt chước hành động và nét mặt người khác

Mặc dù mỗi bé phát triển một hướng riêng với tốc độ riêng, nếu bé không được các chuẩn trên có thể là triệu chứng không tốt.

Nếu bạn nhận thấy các dấu hiệu sau đây, nên đưa bàn bạc với bác sĩ nhi của bé

Vẫn chỉ có phản xạ Moro. Các phản xạ Moro được định nghĩ như giật mình, vung tay ra, co tay lại và khóc
Không phản ứng với các tiếng động lớn
Không cười khi nghe tiếng mẹ
Không nhìn theo vật được đưa ngang qua mắt
Không nắm và giữ các vật
Không cười với mọi người
Cổ vẫn không đủ cứng để giữ đầu không ngã ngửa ra sau
Không bi bô nói trong khoảng 3 tới 4 tháng
Lúc 4 tháng có bi bô nhưng không bắt trước âm thanh mẹ nói ra
Lúc 4 tháng chân vẫn không trụ xuống chịu lực khi cho đứng trên nền c
Một trong 2 con mắt (hay cả 2) có vấn đề nhìn xung quanh
Mắt thường xuyên nhìn lé (ở tuổi này thỉnh thoảng bé vẫn nhìn lé)
Không chú ý tới người lạ, hoặc có vẻ rất hoảng sợ khi gặp người lạ hay lúc ra các môi trường lạ
Vẫn còn phản xạ co cứng cổ lúc 4 tới 5 tháng (khả

Coi video phản xạ co cứng cổ tại đây http://www.youtube.com/watch?v=SPR5aSQGlrQ

Trong video này, các bạn sẽ thấy em bé, khi bị giữ cổ nghiêng bên trái, sẽ co chân và tay bên phải lên, còn tay chân bên trái thì duỗi thẳng.

Coi video phản xạ Moro tại đây

http://www.youtube.com/watch?v=jsLqoT4fIH8

http://www.youtube.com/watch?v=B2vEmqxqBVw&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=X_bAQDOOgq0&feature=related

Trong video này, các bạn sẽ thấy em bé bung tay ra khi mẹ cho ngã ngửa ra một cách bất ngờ, như là bé tìm nắm một vật gì cho khỏi ngã. Trong video thứ 2 và 3, bé giật mình vung tay khi ngủ.

07 Tháng

Hành động

Xoay người cả 2 phía
Ngồi chống 2 tay, sau đó bỏ 2 tay ra
Chân chịu được lực của toàn cơ thể
Dùng một tay với
Chuyền đồ vật từ tay này qua tay kia
Bắt đầu dùng tất cả ngón tay nắm đồ vật chứ không dùng chỉ 2 ngón trỏ và ngón cái nữa

Thị giác

Nhìn được mọi màu
Thị lực nhìn xa phát triển đầy đủ
Khả năng theo dõi vật di chuyển phát triển đầy đủ

Ngôn ngữ

Nghe ra tên mình
Bắt đầu biết phản ứng khi mẹ nói “không”
Nhận biết khác biệt tình cảm qua giọng nói (mẹ lớn tiếng la, mẹ âu yếm với bé...)
Phát ra âm thanh áp ứng với âm thanh khác
Dùng giọng nói để biểu lộ vui mừng hay cáu gắt
Bi bô một chuỗi các phụ âm

Nhận thức

Tìm các vật được dấu đi một phần (chứ không phải là dấu hoàn toàn)
Khám phá chung quanh dùng tay và miệng
Cố gắng lấy các vật quá tầm tay

Tương tác/Tình cảm

Thích chơi đùa tương tác
Thích nhìn hình ảnh trong gương
Đáp ứng lại khi người khác biểu lộ tình cảm

Nếu thấy bé có những biểu hiện dưới đây, bạn nên đưa bé đi gặp bác sĩ nhi:

Bắp thịt bé có vẻ quá cứng, hoặc quá lỏng lẻo
Đầu vẫn còn ngửa ra sau khi mẹ đỡ cho ngồi
Chỉ biết dùng một tay với
Không chịu âu yếm với mẹ
Không tỏ ra có cảm tình với người chăm sóc mình
Có vẻ không thích khi có người khác chung quanh mình
Một hay cả hai mắt thường xuyên lé trong hay lé ngoài
Thường xuyên chảy nước mắt hay nhạy cảm với ánh sáng
Không phản ứng với tiếng động chung quanh
Có khó khăn trong việc đưa vật lên miệng
Vào lúc 4 tháng mà vẫn chưa quay đầu tìm chỗ tiếng động phát ra
Vào lúc 5 tháng mà vẫn không lật sấp hay lật ngửa
Không dỗ được vào ban đêm lúc 5 tháng
Không cười đáp ứng lúc 5 tháng
Không thể ngồi khi được giúp lúc 6 tháng
Vào lúc 6 tháng vẫn không cười hay làm ra các âm thanh the thé
Không chủ động với lấy đồ vật vào lúc 6, 7 tháng
Không nhìn theo vật đưa qua lại trước mắt trong tầm 90 cm và 1,8 mét lúc 7 tháng
Chân không chịu sức nặng vào lúc 7 tháng
Không cố hành động gây chú ý vào lúc 7 tháng
Không bi bô vào lúc 8 tháng
Không thích chơi trò ú à lúc 8 tháng

01 Tuổi

Tương tác/Tình cảm

Xấu hổ, lo âu khi gặp người lạ
Khóc khi cha/mẹ đi
Thích bắt chước người khác
Tỏ vẻ thích người này, vật này hơn người khác, vật khác
Biết thử phản ứng cha/mẹ khi cho ăn (lắc đầu không ăn, nhận biết được phản ứng của cha/mẹ)
Biết thử phản ứng cha/mẹ dựa trên hành vi (khóc thét lên khi cha/mẹ bỏ đi chỗ khác, nhận biết được phản ứng của cha/mẹ)
Biết sợ trong một số trường hợp
Thích mẹ và các người chăm sóc mình hơn người khác
Lập lại âm thanh hay cử chỉ để gây chú ý
Biết bốc ăn
Biết dang tay, duỗi chân khi mẹ mặc quần áo cho bé

Hành động

Ngồi được mà không cần ai giúp (nhưng sau đó vẫn có thể ngã ra)
Bò sấp
Bò dùng tay và đầu gối
Tự nắm đồ vật để đứng dậy
Vịn đi một mình
Đứng được một khoảng thời gian ngắn không cần vịn, dựa
Có thể đi được 2, 3 bước không cần vịn

Ngôn ngữ

Chú ý hơn tới ngôn ngữ
Đáp ứng những mệnh lệnh đơn giản
Đáp ứng khi người lớn nói "không"
Biết dùng các cử chỉ đơn giản để truyền thông, ví dụ như lắc đầu không đồng ý
Biết nói bi bô một cách có tình cảm
Biết gọi cha/mẹ
Biết nói những câu ta thán đơn giản (ố ồ)
Bắt chước các từ người lớn nói

Nhận thức

Tìm hiểu đồ vật bằng nhiều cách khác nhau như lắc, đập, ném, thả xuống...
Dễ dàng tìm các vật mẹ giấu đi
Nhìn đúng hình khi mẹ đọc tên hình
Bắt chước cử chỉ
Bắt đầu sử dụng vật đúng chức năng như dùng cốc để uống nước, dùng lược để chải đầu...

Nếu thấy bé có những biểu hiện dưới đây, bạn nên đưa bé đi gặp bác sĩ nhi:

Không bò
Biết bò nhưng kéo lê một bên trong thời gian dài (kéo dài khoảng 1 tháng)
Có vịn, dựa cũng không thể đứng được
Nhìn thấy mẹ dấu đồ chơi nhưng cũng không tìm
Không biết bi bô những chữ căn bản như "đa đa" hay "ma ma"
Không biết dùng cử chỉ như là vẫy tay bye-bye hay lắc đầu
Không chỉ vào hình ảnh hay đồ vật

02 Tuổi

Hành động

Đi được một mình
Vừa đi vừa kéo đồ chơi theo sau
Vừa đi vừa mang theo đồ chơi nặng hoặc nhiều đồ chơi nhỏ
Bắt đầu chạy
Biết đá banh
Trèo lên/xuống không cần giúp

Mức độ khéo léo của tay và ngón tay

Biết viết nguệch ngoạc
Nghiêng các hộp đựng để đổ đồ trong hộp ra
Chồng các vật lên nhau (ít nhất là 4 vật)
Có thể dùng một tay này nhiều hơn tay kia

Ngôn ngữ

Chỉ vào đồ vật/hình ảnh khi người lớn gọi tên đồ vật/hình ảnh đó
Nhận ra tên người quen, đồ vật quen thuộc và các bộ phận trên cơ thể
Nói những chữ đơn giản (lúc 15 tới 18 tháng)
Dùng câu đơn giản (từ 18 tới 24 tháng)
Làm theo các mệnh lệnh đơn giản
Lập lại các từ ngữ nghe lỏm được

Nhận thức

Tìm các vật được dấu dưới 2 hay 3 lớp
Bắt đầu sắp xếp vật theo hình dáng hoặc màu sắc
Bắt đầu chơi trò chơi tưởng tượng

Giao tiếp

Bắt chước người khác, nhất là người lớn và các trẻ lớn hơn
Ngày càng nhận biết mình khác biệt với những người khác
Ngày càng thích thú việc có trẻ khác ở cạnh/chơi cùng mình

Tình cảm

Phát triển độc lập
Bắt đầu bướng bỉnh, không nghe lời
Bắt đầu bớt lo sợ khi bị cha/mẹ bỏ lại

Nếu thấy bé có những biểu hiện dưới đây, bạn nên đưa bé đi gặp bác sĩ nhi:

18 tháng vẫn chưa đi được
Sau khi biết đi vài tháng mà vẫn không đi vững, đặt toàn bộ mặt bàn chân xuống đất, hoặc đi nhón gót
18 tháng vẫn chưa nói được ít nhất 15 chữ
2 tuổi vẫn chưa nói được các câu có 2 chữ
15 tháng vẫn không biết các chức năng vật dụng căn bản trong nhà như bàn chải đánh răng, thìa/muỗng...
Không biết bắt chước hành động hay lời nói
Không biết làm theo các mệnh lệnh đơn giản
Không thể đẩy các đồ chơi có bánh xe

03 Tuổi

Hành động

Tự đút ăn
Biết mở cửa
Cầm ly/cốc một tay, cầm bút chì màu
Tự rửa tay, lau tay
Biết gấp, xếp giấy nếu có người hướng dẫn
Biết xếp chồng đồ chơi lên nhiều tầng (ít nhất là 6 vật chồng lên nhau)
Đá bóng, ném bóng qua khỏi đầu và chụp bóng
Biết đi giày (nhưng chưa cột dây giày một mình được)
Biết mặc quần áo (có người lớn phụ)
Đi vệ sinh (có người lớn phụ)
Đi nhón chân khi người lớn yêu cầu
Đi được một đường thẳng
Nhảy lên cả hai chân
Đạp xe đạp (loai xe có 2 bánh phụ giữ thăng bằng hay xe 3 bánh)
Vẽ được đường thẳng ngang, dọc và đường tròn
Cúi người xuống mà không ngã

Cảm giác, Suy nghĩ, Nhận thức

Nhận ra các âm thanh trong môi trường mình sống
Chú ý theo dõi được khoảng 3 phút
Nhớ được những gì xảy ra ngày hôm qua
Biết cái gì ăn được, cái gì không
Biết một số các con số (biết mặt số thôi, chứ chưa biết thứ tự lớn nhỏ)
Biết các vật nằm ở chỗ nào
Biết khái niệm của số một
Hiểu khái niệm "bây giờ", "tí nữa/lát nữa" và "sắp sửa"
Thay đổi vật này bằng vật khác, ví dụ như tưởng tượng cục gỗ là xe ô tô để chơi
Hiểu các ý niệm khôi hài đơn giản (ví dụ như cười khi mẹ nói "đánh răng cho con mèo nhà mình")
Tự lật sách coi hình ảnh
Phân loại được vật tròn, vuông
Mẹ đưa hình ảnh ra, bé biết chọn đồ vật tương ứng
Phân loại các vật theo công dụng, ví dụ để ly/cốc, chén, đũa vào cùng một chỗ
Đếm được 2 tới 3 vật
Biết tránh các nguy hiểm như bếp nóng hay xe đang chạy
Làm được các mệnh lệnh có một giai đoạn (ví dụ: "lấy cái thìa" chứ có thể chưa làm được "lấy cái thìa lại đây, rồi bỏ vào cái cốc đằng kia".

Ngôn ngữ và Giao tiếp

Dùng các câu có từ 3 tới 5 chữ
Hỏi những câu hỏi ngắn
Người lạ có thể hiểu được bé nói gì
Biết khái niệm số ít, số nhiều (1 con kiến, 1 đống kiến)
Nói ra được 10 vật quen thuộc
Lập lại được các giai điệu/vần điệu đơn giản
Biết ít nhất tên một màu
Bắt chước các việc trong nhà, phụ mẹ các việc đơn giản
Biết đòi đi vệ sinh
Thích nghe đọc chuyện
Nói về tình cảm của mình (sợ, thích...) và trạng thái tinh thần của mình (con nhớ, quên...)
Biết xấu hổ khi người lớn bắt gặp đang làm việc không tốt
Cố làm cho người khác cười
Chơi với 2, 3 trẻ khác cùng một lúc
Biết chơi tưởng tượng trò chơi gia đình, biết phân vai, ví dụ như "mình là mẹ, bạn là con, bạn kia là bố"
Biết tên và họ của mình. Biết mình là con trai hay con gái.
Biết nhân xưng "con", "bố", "cô kia", "chú kia"
Tưởng rằng mình là trung tâm của mọi sự vật, ví dụ như "nếu mình nhắm mắt lại, không ai sẽ thấy mình"

Nếu thấy bé có những biểu hiện dưới đây, bạn nên đưa bé đi gặp bác sĩ nhi:

Thường xuyên ngã
Nói không rõ ràng, thường xuyên chảy nước dãi
Không thể xếp chồng 4 vật lên nhau (ví dụ như 4 cục gỗ đồ chơi hình vuông)
Không bắt chước vẽ được hình tròn
Không biết, không tham gia trò chơi tưởng tượng
Không hiểu các mệnh lệnh đơn giản
Không tỏ ra thích thú khi có các trẻ khác ở chung quanh
Phản đối kịch liệt, la, khóc quá đáng khi mẹ đi ra chỗ khác

04 Tuổi

Hành động

Tự đút ăn, đánh rơi thức ăn chút ít
Cầm được bút chì, cố gắng viết tên mình, vẽ hình tròn, vẽ hình mặt người đơn giản (hình tròn, 2 con mắt, cái miệng)
Cố gắng cầm kéo cắt giấy
Biết cởi quần áo một mình (nếu quần áo dùng khuy, cúc đơn giản)
Biết đánh răng nếu có người giúp
Xếp chồng từ 7 đến 9 vật lên nhau (ví dụ như 7 cục gỗ đồ chơi hình vuông)
Biết đổ nước từ bình ra các cốc nhỏ
Biết đi vệ sinh một mình
Chụp được quả bóng đang tưng, nẩy về phía mình
Nhảy lò cò và đứng một chân được 5 giây
Đá bóng, ném bóng qua đầu
Bắt được bóng ai ném lại cho mình (thỉnh thoảng vẫn không bắt được)
Vẽ hình người đơn giản với 2 tới 4 bộ phận trên cơ thể

Cảm giác, Suy nghĩ, Nhận thức

Biết màu xanh, đỏ, vàng
Biết đợi tới lượt mình (thỉnh thoảng có thể quên, phải có người nhắc)
Hiểu khái niệm to, nhỏ, cao, thấp
Muốn biết điều gì sẽ xảy ra kế tiếp (ví dụ nghe mẹ kể chuyện, muốn biết sau đó thì sao)
Làm được các mệnh lệnh có 3 bước, ví dụ như "Cất đồ chơi đi. Đi rửa tay, rồi ra ăn cơm".
Phân biệt được giữa thế giới thật và thế giới tưởng tượng
Nhận biết các tình trạng dẫn tới vui, buồn hay giận dữ
Hiểu khái niệm đếm các con số, biết vài con số
Hiểu khái niệm thời gian
Biết tưởng tượng các hình ảnh lạ lẫm là "ông kẹ", "quái vật"
Hiểu loáng thoáng được bản thân mình gồm có thân thể, suy nghĩ và tình cảm

Ngôn ngữ và Giao tiếp

Biết nhiều từ và bắt đầu sử dụng các câu đúng chính tả. Nói các câu có 5, 6 chữ
Nói rõ ràng, người lạ nghe có thể hiểu
Biết kể chuyện
Thường dùng các động từ như "đi", "làm"
Thích các giai điệu hay các từ vô nghĩa
Biết sử dụng các từ chỉ quá khứ, việc đã xảy ra
Hỏi các câu hỏi trực tiếp như "con có được...", "mẹ có..."
Muốn nghe giải thích tại sao, làm như thế nào
Không khóc khi cha/mẹ bỏ đi đâu đó trong thời gian ngắn
Hiểu khái niệm "bên cạnh"
Chơi trò chơi giả bộ với các vật tưởng tượng, ví dụ như tưởng tượng đang ngồi ăn, hay đang lái ô tô, hay đang đi tìm kho báu
Thích chơi với nhiều người khác thay vì chơi một mình
Biết trao đổi, ví dụ như "mình cho bạn mượn cái này, bạn đưa mình mược cái kia"
Khi được yêu cầu, chịu chia sẻ, chơi chung đồ chơi
Thích chơi đuổi bắt, trốn tìm và các trò chơi đơn giản khác
Biết mình bao nhiêu tuổi, đang ở chỗ nào (có khái niệm đơn giản về địa lý)
Hiểu khái niệm "giống nhau", "khác nhau"

Nếu thấy bé có những biểu hiện dưới đây, bạn nên đưa bé đi gặp bác sĩ nhi:

Không ném bóng quá khỏi đầu
Không đạp được xe đạp 3 bánh
Không dùng được ngón cái và các ngón còn lại để cầm bút chì màu
Không thể viết được dù là nguệch ngoạc
Lờ đi những trẻ khác
Không biết chơi tưởng tượng
Không chịu, phản đối khi thay quần áo, đi ngủ, đi vệ sinh
Bùng nổ khi tức giận
Không bắt chước vẽ được hình tròn
Không dùng được các câu có từ 3 chữ trở lên
Không dùng được nhân xưng "con" và "mẹ"

05 Tuổi

Ngôn ngữ

Nhớ lại một phần câu chuyện
Nói được nhiều câu, mỗi câu có hơn 5 chữ
Trong câu nói có dùng các từ nói về tương lai (ngày mai, mai mốt...)

Nhận thức

Đếm được hơn 10 vật
Nhật biết ít nhất 4 màu
Hiểu biết hơn, phát triển hơn khái niệm về thời gian
Biết các vật dụng hàng ngày như thức ăn, bếp, nồi, tiền...

Giao tiếp

Muốn làm vui lòng các bạn khác
Muốn được giống như bạn
Thường thì đồng ý với các điều lệ (cô giáo, mẹ đưa ra)
Thích hát, múa, nhảy...
Có thể biết đi qua nhà hàng xóm thăm bạn

Nếu thấy bé có những biểu hiện dưới đây, bạn nên đưa bé đi gặp bác sĩ nhi:

Có thái độ nhút nhát, sợ sệt quá đáng
Có thái độ hung hăng quá đáng
Chống đối kịch liệt khi cha/mẹ bỏ đi chỗ khác
Không thể tập trung vào một hoạt động gì đó trên 5 phút
Không thích chơi với trẻ khác
Không giao tiếp với ai, hoặc có thì chỉ là làm có lệ (do bố/mẹ bắt)
Không chơi trò tưởng tượng
Lúc nào cũng có vẻ buồn rầu
Luôn xa lánh các trẻ khác, người khác
Không lộ ra nhiều loại cảm xúc khác nhau (vui, buồn, giận, thích...)
Không làm được mệnh lệnh gồm 2 phần (ví dụ như "cất đồ chơi đi, rồi đi ăn cơm")
Không thể chồng 5, 6 vật lên nhau

Nguồn: American Academy of Pediatrics

ConCủaMẹ.com