Book review / Can thiệp uốn nắn hành vi cho trẻ TK

[Linh Đào]

Tiếp

[Linh Đào]

Tiếp

[Linh Đào]

Tiếp

[Linh Đào]

Tiếp

[Linh Đào]

Tiếp

[Linh Đào]

Hết ạ

[Linh Đào]

2/ Intrinsic và Extrinsic motivation (tạm dịch là động cơ hướng nội / hướng ngoại)

Khi chúng ta thèm một ly cafe thơm, đó là extrinsic motivation. Khi chúng ta thèm một buổi sáng rảnh rỗi để đọc một cuốn sách, đó là intrinsic motivation. Trẻ TK cũng có cả 2 loại như chúng ta, nhưng khi can thiệp hành vi, người ta chú trọng vào extrinsic motivation nhiều vì cho bánh, cho kẹo, đồ chơi ... là cái gì đó cụ thể, dễ "dụ" các bé. Quý phụ huynh nên để ý tới cả intrinsic motivation.

Trẻ TK cần có intrinsic motivation phát triển để sau này các em học tốt nhóm mục tiêu leisure time. Đây là nhóm mục tiêu dạy các em biết thưởng thức, có hobby, biết relax... Ở Nhân Văn Comm living (Khu sống tự lập cho người TK trưởng thành), MT leisure time là một trong những mục tiêu khó dạy nhất . Một phần vì các em được can thiệp hành vi dựa trên extrinsic motivation nhiều lúc còn bé.

Cái Extrinsic Motivation (Động lực tại ngoại) có tương tự cái Primary Reinforcement (Khen thưởng sơ cấp) không?
Cái Intrinsic Motivation (Động lực nội tại) có tượng tự cái Secondary Reinforcement (Khen thưởng thứ cấp) không?

Em thường hay gọi việc tạo động cơ nội tại cho con là BƠM KÍCH
Ví dụ để con thích học tiếng Anh, em thường tạo cơ hội cho con thấy khi con đi du lịch nước ngoài - là việc con thích, con phải có tiếng Anh thì mới nói cho lái xe taxi trở con đến chỗ con muốn - cũng là việc mà con thích.

[Linh Đào]

Ở trang này, tác giả nói tới 3 nguyên tắc giao tiếp với trẻ TK là NN phải rõ ràng, không mù mờ, phải nói ra cái mình muốn,và nhất quán

.

Cách đây khoảng 30 phút thôi, tác giả vừa post lên một đoạn clip chia sẻ về việc đi mua bánh mỳ dài (bagel) của mình, để minh họa cho mọi người thấy, nhiều khi chúng ta nói ra cái mà chúng ta không chủ định truyền đạt

https://www.facebook.com/lindahodgdon.autism/videos/1681960111843813/

.

Như tác giả đã nói với cô bán hàng là "Bán cho tôi bánh mỳ ấm - warm bagel"
nhưng thực sự, tác giả muốn "bánh mỳ nướng giòn - toasted bagel" cơ.

Và cô bán hàng, dù chẳng hề tự kỷ, cũng không thể đoán ra được điều Linda thực sự muốn. Cô ấy đưa cho Linda một cái bánh mỳ đã được làm ấm, tất nhiên là không giòn rồi.

[staff]

Cái Extrinsic Motivation (Động lực tại ngoại) có tương tự cái Primary Reinforcement (Khen thưởng sơ cấp) không?
Cái Intrinsic Motivation (Động lực nội tại) có tượng tự cái Secondary Reinforcement (Khen thưởng thứ cấp) không?

Em thường hay gọi việc tạo động cơ nội tại cho con là BƠM KÍCH
Ví dụ để con thích học tiếng Anh, em thường tạo cơ hội cho con thấy khi con đi du lịch nước ngoài - là việc con thích, con phải có tiếng Anh thì mới nói cho lái xe taxi trở con đến chỗ con muốn - cũng là việc mà con thích.

Một câu hỏi hay và khó trả lời vì câu hỏi của bạn nằm ở cả 2 mảng tâm lý và giáo dục đặc biệt (can thiệp hành vi). Chúng ta hãy bàn về tổng quan trước khi phân tích chi tiết.

Extrinsic hay intrinsic motivation nói về suy nghĩ có trước khi hành vi xảy ra, còn reinforcement là một hành động xảy ra sau hành vi. Đây là sơ đồ: motivation (extrinsic hay intrinsic) --> hành vi --> reinforcement (primary hay secondary). Vậy thì motivation nói về tại sao hành vi xảy ra(giải thích tâm lý), còn reinforcement nói về làm gì để thay đổi hành vi đó sau khi nó xảy ra (can thiệp hành vi).

Chúng ta cũng nên cẩn thận với chữ extrinsic / intrinsic. Khi dịch là hướng nội/ngoại, hay dịch là tại ngoại/nội, chữ này nói về sự liên quan tới cái hành vi đang xảy ra, chứ không phải liên quan tới tính cách con người. Hướng ngoại không có nghĩa là dở hơn hướng nội. Ví dụ như một giáo viên bỏ thêm giờ kiếm hình ảnh đẹp hơn cho học sinh có thể vì: a/ đơn thuần cô ta thích cái hoạt động soạn bài đó b/ cô ta muốn học trò mình có bài học tốt hơn. (a) là intrinsic, (b) là extrinsic. Cả 2 đều đưa tới kết quả tốt đẹp.

Bây giờ chúng ta phân tích câu hỏi của bạn. Phân tích từ phía tâm lý, “đi du lịch nước ngoài” là extrinsic motivation vì theo định nghĩa, intrinsic motivation là những gì chúng ta làm vì chính hành động đó, chứ không vì các phần thưởng có được từ hoạt động. “Đi du lịch nước ngoài” có thể trở thành motivation cho cho bạn học TA: đó là cái mục tiêu bạn đang đặt ra.

Phân tích từ mặt can thiệp hành vi, “đi du lịch nước ngoài” là secondary reinforcer vì primary reinforcers là những cái về nhu cầu sinh học cụ thể như thức ăn, nước uống. Tiền bạc, phần thưởng cũng là secondary reinforcers dù chúng có thể dùng để đổi lấy bánh/nước ngọt (primary reinforcers).

Chúng ta hãy dùng một ví dụ khác liên quan tới học sinh TK để rõ nghĩa. Bạn A. ở Nhân Văn đang học hệ thống Thưởng, học phát âm từ mới, và bạn rất thích bánh con cá. Mỗi lần bạn chịu phát âm /ba/, cô N. cho bạn một mẩu bánh và nói “học giỏi”. Chú ý là cô N. không hề nói “bánh” nhé (sẽ giải thích sau). Vậy thì bánh là primary reinforcer còn “học giỏi” là secondary reinforcer. Cô N. đang chuyển primary reinforcer thành secondary reinforcer bằng kỹ thuật pairing.

Cô N. làm vậy để làm gì? Để những lần sau, cô N. chỉ cần nói “học giỏi” là bạn A. sẽ nói /ba/ thay vì phải đưa bánh ra. Đó là pp can thiệp hành vi dựa trên primary/secondary reinforcer. Với bạn A, nhìn từ góc tâm lý, thì “bánh” hay “học giỏi” đều là extrinsic motivation cả.

Nói một cách khác, primary hay secondary reinforcer chỉ áp dụng được cho hành vi xuất phát từ extrinsic motivation. Xin bạn coi hình mô tả bên dưới.

reinforcers-from-extrinsic.jpg (13.39 KiB) Đã xem 7280 lần.

Hy vọng ví dụ cụ thể và các giải thích tổng quan đã giúp được bạn phân biệt intrinsic/extrinsic motivation với primary/secondary reinforcer.

[staff]

Hỏi:

Tại sao trẻ TK luôn lập lại y hệt khi mình yêu cầu các em giải thích thêm?

Trả lời: Khi tôi nói với bạn một câu gì đó mà không rõ nghĩa, ví dụ như "nhì nhằng vậy mệt lắm, dứt khoát với anh ta đi", bạn có thể không hiểu và hỏi lại: "Bạn giải thích lại đi, dứt khoát tức là mình nên tắt điện thoại hay nên gặp mặt một lần nói cho xong chuyện"? Tôi nghe bạn nói vậy, tôi có khả năng đóng vai (Theory of mind), đặt tôi vào tình huống của bạn và trả lời: "À, ý tôi là tắt máy, đổi số đt luôn đó". Khi trẻ TK không có Theory of mind, không đóng vai được, dĩ nhiên sẽ không thể hiểu được yêu cầu của bạn. Vì vậy khả năng rất cao là các em sẽ lập lại câu nói ban đâu, không sai một chữ.

Tình trạng này khác với việc một bạn TK lập lại nguyên câu vì kém NN diễn đạt hoặc NN cảm nhận, tương tự như tôi không rành tiếng Anh thì ông Tây hỏi gì, tôi sẽ lập lại nguyên câu tôi vừa nói.