Jose 5 tuổi 4 tháng gặp khó khăn với ngôn ngữ và giao tiếp

[mapleleaf]

Chào chị Tường Anh,
Chị ăn Thanksgiving lớn thế, ăn hơn 1 tuần luôn . Em biết các anh chị đều rất bận rộn nên em từ từ đợi ý kiến của các anh chị. Em hôm nay mới ghé lại đây thì thấy chị đã trả lời từ 2 ngày trước rồi.

Đây là những điều em rất cần lúc này vì em không biết phải nên làm theo trình tự thế nào. Em sẽ theo cách hướng dẫn của chị để đi tìm hiểu những điều phải làm tiếp theo để hợp tác với các chuyên gia và nhà trường. Khi nào có gì thắc mắc không biết thì em là vào chia sẻ và xin ý kiến của các anh chị ở đây.

Xin chân thành cám ơn chị Tường Anh về những ý kiến quý giá của chị.

[mapleleaf]

Chào các anh chị phụ trách concuame và các phụ huynh trong diễn đàn.

Hơn một năm rồi, hôm nay mới rảnh chút nên vào đây cập nhật tình hình của Jose để mọi người tham khảo. Nếu ai thấy trường hợp con mình gần giống với Jose thì xin góp ý kiến với tôi về cách can thiệp.

Năm ngoái 2/2012, khi Jose 5.5 tuổi rưỡi, Jose được một cô Speech Pathologist đến trường làm Speech-Language assessment bằng English (Jose chỉ mới được tiếp xúc với tiếng Anh từ khi 4 tuổi, từ 0t-4t Jose chỉ được tiếp xúc tiếng Việt). Kết quả là khả năng tiếp thu ngữ tiếng Anh (Receptive Language) của Jose chỉ tương đương một bé 3.5 tuổi. Khả năng bày tỏ ngôn ngữ (Expressive Language) của Jose cũng chỉ tương đương một bé 2.0 tuổi. Còn Pragmatic Language, tạm hiểu nôm na là ngôn ngữ giao tiếp xã hội, cũng rất yếu vì chưa biết tự chào hello, bye v.v...

Tháng 4/2012 thì tôi có đưa Jose trở lại bà psychologist. Sau khi làm test gì đó khoảng 2 tiếng riêng với Jose thì bà psychologist này đánh giá là Jose có pervasive developmental disorder: autism. Tôi có hỏi bà này là Jose bị nặng hay nhẹ thì thấy bà này có vẻ lơ mơ vì lúc đó bả mới đi mở xem sách. Rồi bả cũng viết report cho Jose nhưng trong report thì rất ngắn nhưng rất chung chung. Thấy bà này có vẻ tiền bạc quá nên tôi cũng chán và cũng chẳng muốn đưa Jose đi đâu kiểm tra làm test này kia nữa.

Tóm lại, đây là tuần tự những chuẩn đoán và đánh giá về Jose:
- Bác sĩ nhi: sau 15 phút hỏi thăm cha mẹ thì Jose có autistic spectrum disorder (có lẽ bị nhẹ)
- Chị Tường Anh: qua những gì tôi mô tả về Jose thì chị đoán là Jose cũng có autistic spectrum disorder (đoán là nhẹ)
- Speech pathologist: kết luận chậm phát triển ngôn ngữ nặng (severe)
- Psychologist: sau khi đã được tôi cung cấp các kết luận của bác sĩ nhi và speech pathologist và sau khi tiếp xúc riêng với Jose khoảng 2,3 buổi (1 tiếng/buổi) thì kết luận Jose có pervasive developmental disorder (nói chung chung)

Đầu năm học lớp 1 (9/2012), tôi có họp với các cô giáo của Jose để đưa ra kế hoạch giáo dục cho Jose. Buổi họp gồm có cô hiệu trưởng, 2 cô giáo chính (một cô tiếng Anh, một cô tiếng Pháp), một cô resource teacher và cô speech pathologist. Mọi người đồng ý thống nhất với nhau là Jose vẫn tham gia các tiết học English, French, Math, Science, Art, v.v... với các bạn ở lớp học bình thường (75% thời gian Jose được học tiếng Anh, 25% thời gian Jose được học với tiếng Pháp). Nhưng Jose sẽ có Individual Education Plan để hỗ trợ thêm 2 mảng chính mà Jose yếu kém là Social Skills, và Speech and Language skills. Trong lớp luôn có một cô assistant teacher kèm thêm cho Jose cũng như các bạn khác trong lớp. Cô assistant teacher này kiêm luôn việc nhắc nhở Jose những việc trong lớp như làm bài, tham gia chơi với các bạn, đi vệ sinh v.v...

[mapleleaf]

Năm nay Jose vẫn học ở trường cũ và đa số các bạn trong lớp là bạn cũ từ mẫu giáo. Chương trình lớp 1 này có 75% là bằng tiếng Anh và 25% là tiếng Pháp (chủ yếu là môn Art). Ba tháng đầu năm học, trong khi các bạn khác thì phải tự đi vào lớp thì cô assistant phải đón Jose ở cổng trường để dẫn vào lớp. Hiện nay thì Jose đã tự đi từ cổng trường đến cổng lớp rồi. Khi cô assistant nhắc nhở thì Jose đã tự đi vệ sinh chứ không còn cần bạn dẫn vào vệ sinh như 2 tháng đầu nữa. Khi được nhắc nhở thì Jose cũng biết vẫy tay hello hay bye bye v.v...

Social skills thì Jose vẫn còn yếu nhưng thầy cô và ba mẹ nhận xét là Jose đã khá hơn năng ngoái nhiều. Sáu tháng trước, ở nhà Jose còn tật xô đẩy làm em ngã nhưng bây giờ đã hết hẳn. Mấy tháng trước còn giật đồ chơi của em vất đi cười thích thú nhưng bây giờ đã bớt 95%. Đầu năm học có lần ba mẹ bị cô giáo nhắc nhở là Jose phì nước miếng vào bạn. Sau khi ba thuyết giảng nhiều lần lập đi lập lại trong buổi tối đó, đồng thời phạt không cho chơi computer game nữa thì sau mấy ngày thấy Jose bỏ hẳn tật này. Thỉnh thoảng bây giờ Jose vẫn còn nói nhắc đi nhắc lại như vẹt là spitting is bad.

Jose cũng đã bắt đầu nói tiếng Anh nhiều hơn. Tuy tiếng Anh của Jose còn yếu kém nhưng cũng phát triển hơn 6 tháng trước nhiều. Dựa vào các chuẩn đoán và đánh giá của mọi người thì tôi cũng thấy được những mặt yếu của Jose. Từ đó tôi lên kế hoạch và hướng dẫn can thiệp về nhận thức, ngôn ngữ, toán v.v... Ngoài giờ Jose học trên lớp, về nhà mỗi tuần tôi dành đều đặn 4 hoặc 5 buổi học (khoảng 1 tiếng/buổi) với Jose.

Kết quả học kỳ 1 của Jose cũng không có gì quá ngạc nhiên và cũng tương đối phản ánh đúng sức học và hiểu biết của Jose. Dưới đây là điểm số của Jose trong term 1.

(Note: hệ thống điểm ở đây như sau
D- -> D+: 50% -> 59%
C- -> C+: 60% -> 69%
B- -> B+: 70% -> 79%
A- -> A+: 80% -> 100%)


English:
- Reading: C-
- Writing: D
- Oral: D
- Media Literacy: B-

French as a second language:
- Reading: D
- Speaking: D

Math:
Number Sense and Numeration: B
Patterning and Algebra: B
Data Management and Probability: B
Geometry and Spatial Sense: B-

Science and Technology: B-

The Arts:
Drama Art: B-
Visual Art: B-

Social Studies: C-

Health and Physical Education
Healthy Living, living skills: B-
Active Living, Movement Competence, Living skills: C

[mapleleaf]

Sau 1 term lớp 1 thì thấy Jose đã phát triển thêm một số mặt:
Hành vi:
- Đi ra ngoài cũng như ở nhà đã bớt chọc ghẹo em tuy thỉnh thoảng còn hay mè nheo và nói linh tinh những câu mà Jose đã thuộc lòng
- Đã hết xô đẩy em và cousin.
- Bớt chọc ghẹo em nhiều tuy thỉnh thoảng vẫn còn lấy đồ chơi em đang cầm để quăng đi làm em khóc
- Đã chơi với em nhiều hơn trước
- Đã bắt đầu để ý cousin chơi game. Phản ứng đã bớt chọc ghẹo cousin nhiều.


Ngôn ngữ:
- Tiếng Việt: có thể trả lời những câu hỏi đơn giản. Đôi khi Jose dùng để bày tỏ ý mình như muốn đi tiểu tiện, đại tiện.
- Tiếng Anh: bắt đầu giao tiếp nói tiếng Anh với ba mẹ và em. Tuy từ ngữ còn nghèo nàn nhưng cũng bắt đầu biết lắp ghép câu theo những câu mà Jose biết sẵn. Bắt đầu kể sơ sơ chuyện xảy ra ở trường lớp dù diễn tả còn lung tung và chưa rõ ràng. Còn rập khuôn
- Nhớ spelling những chữ sight words rất tốt (95-100%)
- Đã hết lập lại câu hỏi của người khác khi không hiểu
- Tiếng Pháp: mới chỉ biết một ít từ vựng được dạy trên lớp. Rất thích thú đếm tiếng Pháp từ 1-100

Nhận thức: Nhận thức đã tăng thêm.
- Biết phân biệt và liệt kê ra được 5 giác quan: hearing, smell, taste, sight and touch.
- Có khái niệm về các bộ phận của cơ thể: tim thì bơm máu đi nuôi cơ thể, bao tử thì chứa thức ăn, não thì để suy nghĩ, tai để nghe, miệng để nói, mũi để thở v.v...
- Biết được thời tiết và sự vật của các mùa Xuân Hạ Thu Đông. Mùa xuân có hoa nở, mùa hè nóng và nhiều nắng, mùa thu có lá vàng rơi, mùa đông thì nhiều tuyết và lạnh v.v...
- Biết và nói được một năm có 12 tháng là những tháng nào. Biết được một tuần có 7 ngày là những ngày nào. Nói được các ngày khá chính xác đến khoảng 95-100%. Ví dụ: hôm nay là Thursday, February 21
- Biết phân biệt các đồng xu từ 1 cents, 5 cents, 10 cents đến $2
- Bắt đầu biết cộng đếm tiền cắc
- Bắt đầu biết xem giờ.
- Biết làm toán cộng trừ từ 1-20 và toán đố tiếng Anh ở trình độ cơ bản
- Biết phân biệt hình 2 chiều 2D và 3 chiều 3D
- Biết phân biệt patern và tự tạo ra các patern
- Biết làm biểu đồ data đơn giản
- Bắt đầu biết trả lời why question.

Phát sinh cần hạn chế:
- Vẫn còn thỉnh thoảng lập lại rập khuôn một câu mà Jose nhớ và thích thú. Jose hay dùng mấy câu này để gây chú ý khi bị ai than phiền khi Jose có lỗi gì đó.
…

Mục tiêu:
- Tiếp tục phát huy thế mạnh với spelling, math
- Cần tập trung phát triển thêm những mặt yếu tiếng Anh: oral, reading, writing
- Phát triển thêm tiếng Pháp chút nào hay chút đó
- Tăng thêm kỹ năng giao tiếp và chơi với bạn nhiều hơn

Đó là vài nét cập nhật về tình hình của Jose trong năm qua. Tôi rất mong các anh chị chia sẻ và đóng góp ý kiến thêm về cách can thiệp cho Jose. Cám ơn mọi người và chúc mọi người một năm mới tốt đẹp và nhiều sức khỏe

.

[phi]

Vẫn còn thỉnh thoảng lập lại rập khuôn một câu mà Jose nhớ và thích thú. Jose hay dùng mấy câu này để gây chú ý khi bị ai than phiền khi Jose có lỗi gì đó.

Bạn hỏi người chuyên gia về hành vi (Behavior Analyst) lại nhé, có khi là khi Jose nói ra các câu này, nó mang lại cảm giác thích thú, nhẹ nhõm cho Jose. Cho nên khi ai la mình, Jose dùng nó như một therapy mechanism, không phải defensive mechanism. Họ cần biết chắc chắn để sau này can thiệp cho Jose tốt hơn trong thời gian tới.

[mapleleaf]

Chào anh Phi và các anh chị,

Cả năm nay bận rộn nên mình chưa có thời gian tiếp tục chia sẻ về Jose với mọi người dù thỉnh thoảng vẫn vào đây theo dõi mọi bài. Về việc anh Phi đề cập ở trên là Jose có khi dùng những câu rập khuôn như là một therapy mechanism thì em cũng chưa tìm hiểu nó như thế nào. Những câu nói linh tinh này của Jose cũng chưa quá làm phiền gì lắm và hiện cũng vẫn còn chấp nhận được. Mỗi lần như thế mình vẫn nói với Jose là Jose đang nói linh tinh không đúng lúc gì cả. Nhưng Jose vẫn chưa bỏ được tật này. Cứ được một thời gian thì Jose bỏ câu cũ và nói rập khuônqua câu mới. Không biết là khi lớn hơn và nhận thức thêm thì Jose có kiểm soát hay bỏ được cái tật này không. Ngoài ba mẹ hiểu ra thì những người khác khi thấy Jose nói linh tinh trong các tình huống như thế (Jose đang bị than phiền) thì không hiểu gì cả. Ai thắc mắc Jose nói gì thế thì ba mẹ chỉ đơn giản giải thích là Jose nói vậy để đánh trống lảng cho mọi người lờ đi lỗi của Jose.

Những người bạn bè của ba mẹ cũng không ai biết Jose có khó khăn về giao tiếp cả. Trông Jose cũng như những đứa bé bình thường nhưng có vẻ hơi mè nheo hoặc hơi khó dạy khi có lỗi thôi. Từ nhỏ đến giờ Jose cũng chưa được các chuyên gia Behavior Analyst can thiệp gì cả. Ở nhà thì chỉ có ba là giúp can thiệp việc học hành của Jose. Còn ở trên trường thì hiện có thêm một cô giáo phụ trong lớp để giúp Jose học tập thôi. Jose hiện nay đã 7 tuổi rưỡi và hiện đang học lớp 2 trong trường Công giáo như các bạn bình thường khác.

Một năm qua thì Jose cũng đã có một số tiến bộ trong việc học hành, cũng như trong hành vi, nhận thức. Tuy còn chậm nhưng cũng làm cho ba mẹ lạc quan và hy vọng hơn về việc tự can thiệp cho Jose. Thiệt sự thì mình không biết can thiệp thế nào mới tốt nhất cho Jose. Mình nghĩ Jose yếu kém mặt nào thì cố gắng giúp Jose mặt đó thôi. Mà Jose thì nhiều vấn đề cần phải can thiệp, giúp đỡ quá, nên mình chỉ ưu tiên những mặt nào mà mình cảm thấy cần thiết can thiệp giúp cho Jose trước (như ngôn ngữ và hành vi ảnh hưởng đến người khác)

Mỗi ngày ba vẫn đều đặn dành từ 45 phút đến 1 tiếng để dạy Jose học bài. Cả năm nay tối nào trước khi đi ngủ ba cũng mở Ipad để nó đọc 2,3 câu truyện ngắn cho Jose nghe để tăng thêm vốn từ, khả năng nghe và đồng thời cũng tăng thêm nhận thức qua các câu truyện. Cuối tuần mùa hè thì cả nhà vẫn ra ngoài đi ăn, đi chơi công viên, đạp xe đạp, đi bơi v.v...

[mapleleaf]

Kết quả học tập của Jose năm nay khá hơn năm ngoái. Tính ra điểm trung bình GPA cũng khoảng B-. Cố gắng mỗi năm sau sẽ tiến bộ khá hơn. Kết quả học kỳ 1 của Jose năm nay:

English:
- Reading: B-
- Writing: C+
- Oral: C+
- Media Literacy: B

French as a second language:
- Reading: D
- Speaking: C
- Writing: B

Math:
Number Sense and Numeration: B+
Measurement: B
Geometry and Spatial Sense: B
Patterning and Algebra: B
Data Management and Probability: C+

Science and Technology: B

Social Studies: B-

The Arts:
Music: C
Visual Art: B+

Health and Physical Education
Healthy Living, living skills: B
Active Living, Movement Competence, Living skills: B


Năm nay sự tiến triển về các mặt của Jose như sau:
* Hành vi và vận động:
- Đã biết chạy xe 2 bánh từ hồi mùa hè.
- Tự đánh răng và vệ sinh khi tiểu và đại tiện.
- Đã bớt gây ồn ào ở những nơi cần sự yên tĩnh.
- Thỉnh thoảng vẫn còn phá chọc tắt máy computer của em Jane đang chơi nhưng bớt đi nhiều hơn.

* Ngôn ngữ:
+ Tiếng Anh: đã có tiến bộ và đã nói được câu dài. Tuy nhiên văn phạm câu nói còn sai nhiều. Bắt đầu biết dùng đại từ nhân xưng hơn năm ngoái tuy vẫn còn sai nhưng khi ba nhắc nhở thì đã biết sửa lại.
- Biết kể sơ sơ chuyện ở lớp tuy chưa rõ ràng mạch lạc.
- Vẫn còn nói mấy chữ linh tinh khi bị người nào than phiền.

+ Tiếng Pháp: do ba mẹ chỉ tập trung vào tiếng Anh nên tiếng Pháp chưa có tiến bộ gì đáng kể

+ Tiếng Việt: Tùy người đang nói chuyện với Jose mà Jose có thể chuyển đổi từ tiếng Anh sang tiếng Việt và ngược lại nhưng ngôn ngữ nào cũng còn hạn chế. Jose nói tiếng Việt có tiến bộ hơn do nhận thức tăng thêm.
- Năm nay ở nhà Jose bắt đầu nói tiếng Anh nhiều hơn tiếng Việt (khoảng 70%-30%). Đôi khi Jose dùng chung cả hai ngôn ngữ khi ở nhà.

* Nhận thức:
- Đã biết rủ em chơi trốn tìm.
- Khi trả lời câu hỏi có vẻ đã hiểu nhiều hơn.

*Phát sinh cần cải thiện:
- Còn chưa tự tin khi trả lời câu hỏi trong truyện. Khi trả lời câu hỏi vẫn tìm kiếm assurance ở người lớn vì sợ sai.
- Còn thiếu sự chú ý khi học. Hay nhìn lơ đãng và bỏ lửng câu đang đọc.
- Còn nói mấy câu chữ linh tinh khi bị than phiền.

* Mục tiêu:
- Tăng thêm nhận thức
- Phát triển thêm tiếng Anh (speaking, reading, writing)
- Rà ôn lại phonics để Jose tự tin hơn khi sound out một chữ mới.
- Bắt đầu dạy Jose biết khái niệm về toán nhân và chia.
- Cố gắng đọc thêm truyện tiếng Pháp.
- Bỏ tật xấu nói linh tinh.
- Nếu có thể thì hè bắt đầu học bơi
- v.v...

[phi]

Con bạn là một trường hợp rất lạ, ví dụ nhe (có gì quá cá nhân, mong bạn bỏ qua)

1/ Tên là Jose, tức là gốc Tây Ban Nha (Hispanic or Mexican), nhưng học tiếng Pháp, Việt và Anh, không học tiếng Tây Ban Nha. Học tiếng Pháp chắc do bạn ở gần Quebec hay Montreal chăng?

2/ Điểm môn Reading (đọc hiểu) lại thấp hơn Writing (viết) ở tiếng Pháp, và ngược lại ở môn tiếng Anh.

3/ Cô SLP của bạn nói sao về việc học 3 thứ tiếng và cái (2) ở trên?

[mapleleaf]

Hi anh Phi,

1) Ba mẹ của Jose đều là người gốc Việt chứ không dính líu gì tới gốc TBN cả. Vùng tụi em ở đúng là gần Montreal và ở chỗ tụi em các trường học đều có dùng 2 ngôn ngữ Anh Pháp để dạy. Dù là trường tiếng Anh thì họ vẫn có 25% thời gian dạy bằng tiếng Pháp và ngược lại trường tiếng Pháp vẫn có môn họ dạy bằng tiếng Anh. Trường của Jose là trường tiếng Anh. Một ngày có 4 lớp (mỗi lớp 1h15') thì trong đó có 3 lớp học sinh học với tiếng Anh và 1 lớp học với tiếng Pháp (thường là lớp Art). Đó là với các lớp tiểu học từ mẫu giáo đến lớp 3. Còn các lớp tiểu học từ lớp 4 đến lớp 6 thì học sinh có thể chọn chương trình (50-50), nghĩa là 50% thời gian được dạy bằng tiếng Anh và 50% bằng tiếng Pháp. Hoặc là học sinh vẫn giữ chương trình (75-25) như cũ. Vùng em không có trường nào hoàn toàn bằng tiếng Anh hoặc tiếng Pháp. Đi xa hơn ở các tp khác hay tỉnh bang khác thì có các trường chỉ chuyên dạy một ngôn ngữ Anh hoặc Pháp. Nếu chỗ em có trường chỉ dạy tiếng Anh thôi thì em đã chọn cho Jose rồi. Không có nên phải chịu thôi.

2) Có lẽ tiếng Pháp ở level của Jose thì giữa đọc và viết chưa có liên quan gì nhiều như việc phải đọc hiểu đại ý rồi mới viết trả lời. Jose có Individual Education Plan nên chương trình cho Jose cũng có thể nhẹ hơn so với các bạn khác. Khi nào có meeting em sẽ hỏi cô tiếng Pháp của Jose về việc điểm writing sao lại cao hơn reading này xem sao.

3) Không riêng gì cô Speech language pathologist mà các cô khác mỗi khi họp cũng chỉ chú trọng đến tiếng Anh của Jose. Tiếng Pháp ở trường Jose chỉ là môn phụ chứ không như môn tiếng Anh. Ở level cao hơn thì em không biết sao, chứ ở level lớp 1,2,3 này thì các cô tiếng Pháp cũng chỉ khuyến khích phụ huynh quan tâm đến tiếng Pháp cho con em chứ không quan trọng như tiếng Anh. Phụ huynh nào không muốn cô cho bài hay truyện tiếng Pháp về nhà đọc thì có thể báo cho cô biết để cô khỏi gởi về nhà nữa. Em cũng chỉ tập trung tiếng Anh cho Jose chứ tiếng Pháp thì để Jose học trên trường được chữ nào thì được, không thì kệ vậy vì không còn thời gian và cũng sợ Jose bị rối loạn. Tiếng Việt thì Jose cũng chẳng có học gì cả và cũng chỉ là thỉnh thoảng Jose dùng để nói chuyện ở nhà với ba mẹ, cô bác thôi.

Hiện nay mình đang gặp khó khăn với sự thiếu chú ý của Jose khi dạy Jose học bài. Jose đang làm toán hay đọc truyện thì hay liếc nhìn ngang qua chỗ khác. Mình vẫn luôn phải nhắc Jose để kéo Jose tập trung trở lại.
Anh Phi hay các anh chị có cách nào can thiệp để Jose hết tật này không vậy?

[phi]

Jose đang làm toán hay đọc truyện thì hay liếc nhìn ngang qua chỗ khác. Mình vẫn luôn phải nhắc Jose để kéo Jose tập trung trở lại.

Việc này có xảy ra trong lớp học không? Và có thì GV trong lớp đang làm gì?
Nếu có xảy ra trong lớp học và GV không làm gì cả, bạn nêu vấn đề để cho trường giải quyết . Nếu chỉ xảy ra ở nhà, bạn quay video và yêu cầu trường giải quyết luôn cho bạn vì họ sẽ làm cả ở trường học và ở nhà cho đồng nhất .