Thẩm định và Can thiệp ngôn ngữ @ Trường Ban Mai

[staff]

Thẩm định và Can thiệp ngôn ngữ @ Trường Ban Mai

Ngôn ngữ luôn là quan tâm hàng đầu của phụ huynh trẻ TK và Chậm phát triển. Khó khăn lớn nhất cho các trường giáo dục đặc biệt tại Việt Nam là thiếu một chuyên gia ngôn ngữ phụ trách thẩm định, can thiệp và theo dõi cho các học sinh. Bài viết này giới thiệu việc thẩm định và can thiệp ngôn ngữ tại Trường Ban Mai do các chuyên gia CCM đảm nhận.

Ngôn ngữ có liên quan mật thiết tới chức năng của não (xem bài viewtopic.php?f=8&t=933 ). Các thẩm định và can thiệp ngôn ngữ dựa trên nguyên tắc căn bản là hiểu chức năng ngôn ngữ từng vùng, biết cách đánh giá khiếm khuyết để từ đó biết cách can thiệp và theo dõi tiến triển.

Ngày nay chúng ta đã biết bộ não rất phức tạp của con người được chia làm 3 phần chính:

1) Phần chức năng (brainstem / reticular activating system) chịu trách nhiệm kích hoạch não bộ hoạt động, sẵn sàng nhận các tín hiệu từ bên ngoài.

2) Phần nhận tín hiệu (parietal, occipital, temporal lobes) nhận các tín hiệu kích thích stimuli, sắp xếp, kết hợp, lưu trữ và lấy ra khi cần.

3) Phần đầu não (frontal lobe) liên quan tới hoạt động của trẻ, sắp xếp và quản lý các hành vi.

Ba vùng não bộ chính ở trên lại được chia nhỏ thành 3 vùng nhỏ: vùng tiếp nhận tín hiệu, vùng dịch nghĩa các tín hiệu đó ra thông tin, và vùng sau cùng kết nối các thông tin đã dịch với các vùng khác trong não bộ.

Phần nhận tín hiệu chính là phần chúng ta quan tâm tới vì nó kiểm soát ngôn ngữ của trẻ. Đây là nơi các tín hiệu âm thanh được chuyển đổi ra thành ý nghĩa trong ngôn ngữ, và rồi kết nối để trẻ có khả năng nói được, đọc sách được, nghe và hiểu được người khác…

Trước khi thẩm định ngôn ngữ bắt đầu, người chuyên gia phải biết nhận ra và loại trừ khả năng trẻ bị hỏng vùng 1 là vùng nhận tín hiệu bằng cách dùng các test về âm thanh. Sau đó người chuyên gia đi vào đánh giá vùng 2 là vùng dịch nghĩa các tín hiệu âm thanh. Đây là lúc người chuyên gia ngôn ngữ trị liệu đánh giá khả năng nhận và dịch nghĩa ngôn ngữ của trẻ theo các mục sau đây:

1) Gán nghĩa: đây là mức độ thấp nhất, chuyên gia sẽ coi khả năng gắn ý nghĩa của một vật nào đó vào một hình nào đó của trẻ.

2) Nói chức năng: chuyên gia xem khả năng kết nối giữa động từ vói một nhãn hiệu loại ngôn ngữ diễn đạt.

3) Liên hệ: chuyên gia xem khả năng liên kết một vật nào đó với một danh từ đúng theo ngữ cảnh được sắp xếp.

4) Phân nhóm: chuyên gia đánh giá khả năng sắp xếp và phân loại theo nhóm của trẻ.

5) Nhận ra điểm giống nhau: chuyên gia hướng dẫn và đánh giá khả năng nhận/so sánh 2 vật/2 khái niệm tương đồng.

6) Nhận ra khác biệt: chuyên gia hướng dẫn và đánh giá khả năng nhận/so sánh 2 vật/2 khái niệm dị biệt.

7) Đa nghĩa: Ở mức độ này, chuyên gia coi khả năng trẻ nhận ra và định nghĩa từ ngữ trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.

8) Thuộc tính: Đây là phần cuối của bài thẩm định khi chuyên gia đánh giá khả năng diễn đạt thuộc tính của các chức năng, thành phần, màu sắc, vật dùng cần thiết, vật dùng phụ, kích cỡ, hình dáng, vị trí, nguồn gốc.

Ngoài vấn đề chậm phát triển ngôn ngữ, các trẻ thường gặp các khó khăn khác như khả năng tìm từ đúng ngữ cảnh, sử dụng từ không đúng ngữ cảnh, dùng từ quá chung chung không cụ thể, không có khả năng nhìn ra các lỗi trong ngôn ngữ, kém trí nhớ. Có trẻ thì luôn tỏ thái độ hay trả lời là mình không biết nhưng thật ra là không hiểu câu hỏi, có khó khăn xử lý thông tin từ câu hỏi. Có trẻ thì luôn lập lại câu hỏi vì các lý do tương tự.

Sau khi thẩm định, nhóm chuyên gia và giáo viên giáo dục đặc biệt của CCM sẽ soạn các mục tiêu học và đưa ra chương trình can thiệp. Can thiệp thành công đòi hỏi Trường phải biết trẻ cần can thiệp phần nào, trẻ mạnh/yếu phần nào. Sau đó Trường phải có hệ thống theo dõi rõ ràng và khoa học, và quan trọng nhất là sự phối hợp của nhiều nhóm khác nhau: nhóm chuyên gia TK của CCM, nhóm giáo dục đặc biệt CCM, nhóm chuyên gia hành vi CCM, nhóm giáo viên giáo dục đặc biệt Trường Ban Mai.

Ở bài viết khác chúng tôi sẽ nói tới vai trò của các nhóm khác nhau, họ liên lạc chia sẻ thông tin ra sao, và tại sao lại cần có mặt các chuyên gia về hành vi trong chương trình can thiệp.

TrườngBanMai.com

[Pham Xuan Huong]

Xin chào các chuyên gia của truong Ban Mai,

Tôi là thành viên mới. Vì loay hoay không tìm được cách gởi bài nên đành mạn phép dùng cách này xem sao.

Hiện con gái tôi được 20 tháng rưỡi. Bé đã đi trẻ được 3 tuần. Trước đó, bé ở nhà với chị trông trẻ. Chị này vốn rất ít nói nên bây giờ bé vẫn chưa nói được tiếng nào.

Lúc bé khoảng 10 - 12 tháng, bé có nói được baba, mama. Nhưng cho đến giờ thì bé lại không nói hoàn toàn, dù chỉ 1 chữ. Các âm thanh ê a của bé hoàn toàn vô nghĩa.

Bé cũng không biết chỉ tay. Khi muốn gì, bé kéo, nắm tay bố mẹ để đặt lên vật mình muốn.

Trong giờ học, bé cũng có chơi với các bạn. Ở nhà, bé rất thích chơi trò trốn tìm, chơi banh với bố mẹ. Nhưng bé vẫn thường chơi 1 mình độc lập mà không hề đeo bám bố mẹ.

Bé rất thích soi gương. Mỗi khi nhìn vào trong gương, bé thường biểu lộ đầy đủ các cảm xúc: nhăn mày, nhướng mày, cười tít mắt,... để đùa giỡn với hình trong gương.

Tôi rất lo lắng không biết bé đang gặp vấn đề gì: tự kỷ, chậm phát triển hay rối loạn ngôn ngữ?

Tôi mong muốn các chuyên gia sắp xếp 1 thời gian sớm nhất có thể để thẩm định bé con tôi.

Rất mong hồi âm.

Trân trọng,

Pham Xuan Huong

0908 205 220

[Nguyen,Anh]

Xin chào các chuyên gia của truong Ban Mai,

Tôi là thành viên mới. Vì loay hoay không tìm được cách gởi bài nên đành mạn phép dùng cách này xem sao.

Hiện con gái tôi được 20 tháng rưỡi. Bé đã đi trẻ được 3 tuần. Trước đó, bé ở nhà với chị trông trẻ. Chị này vốn rất ít nói nên bây giờ bé vẫn chưa nói được tiếng nào.

Lúc bé khoảng 10 - 12 tháng, bé có nói được baba, mama. Nhưng cho đến giờ thì bé lại không nói hoàn toàn, dù chỉ 1 chữ. Các âm thanh ê a của bé hoàn toàn vô nghĩa.

Bé cũng không biết chỉ tay. Khi muốn gì, bé kéo, nắm tay bố mẹ để đặt lên vật mình muốn.

Trong giờ học, bé cũng có chơi với các bạn. Ở nhà, bé rất thích chơi trò trốn tìm, chơi banh với bố mẹ. Nhưng bé vẫn thường chơi 1 mình độc lập mà không hề đeo bám bố mẹ.

Bé rất thích soi gương. Mỗi khi nhìn vào trong gương, bé thường biểu lộ đầy đủ các cảm xúc: nhăn mày, nhướng mày, cười tít mắt,... để đùa giỡn với hình trong gương.

Tôi rất lo lắng không biết bé đang gặp vấn đề gì: tự kỷ, chậm phát triển hay rối loạn ngôn ngữ?

Tôi mong muốn các chuyên gia sắp xếp 1 thời gian sớm nhất có thể để thẩm định bé con tôi.

Rất mong hồi âm.

Chào chị, tôi biết chị và gia đình rất lo lắng, nhất là khi tự kỷ như một căn bệnh lây lan mọi nơi tại VN. Có lẽ chị biết tk không lây, cũng không phải lan tràn dữ dội. Xưa giờ vẫn có những cá nhân tk nhưng mình không biết đấy thôi.

Với bé nhà chị, tôi chỉ còn vài ngày tại Saigon, và đang cố sắp xếp xem sao. Chị cho tôi đến trưa mai tôi sẽ biết rõ. Vấn đề là gặp bé, rồi tôi phải viết báo cáo, gửi về Hoa Kỳ cho cả nhóm chuyên gia duyệt và ký, sau đó tôi lại gặp chị và bố của bé để báo cáo. Không phải tôi tiếc giờ với bé nhưng tôi còn ít giờ quá. Chị thông cảm cho. Tôi hứa sẽ có câu trả lời vào trưa mai (thứ Bảy) chị nhé.

[Pham Xuan Huong]

Kính chào chị Tường Anh,

Nhận được trả lời của chị mà em mừng đến rớt nước mắt. Mấy hôm nay em cứ lo lắng quá mà không dám khóc. Sợ mọi người nói em căng thẳng, trầm trọng hóa vấn đề. Bây giờ đọc thư chị trả lời, em mừng quá nhưng cũng lo lắng đến nỗi nước mắt tuôn trào.

Em cũng đã gọi điện thoại đến trường Ban Mai, đã để điện thoại lại (Pham Xuan Huong - 0908 205 220) và cũng đã được hứa là sẽ liên lạc với chị để xem sao. Mong chị giúp em vì giờ em thấy lo lắng và hoang mang lắm lắm.

Sáng nay em có cho bé đến phòng mạch riêng của bác sĩ Thái Thanh Thủy (trưởng khoa tâm lý BV Nhi Dong 2). Bác sĩ trả lời em rằng, để xác định 1 đứa trẻ có bị tự kỷ hay không thì không thể kết luận được chỉ sau 1 lần khám. Tuy chưa kết luận rằng bé con em có tự kỷ không, nhưng với Bs chắc chắn rằng bé đang gặp khó khăn về ngôn ngữ và giao tiếp. BS khuyên rằng cháu nên đến BV Nhi đồng mỗi tuần 1 buổi (khoảng 45') để các giáo viên chơi và giúp cháu. Thời gian ít như vậy vì BV có quá đông bệnh nhân. Thời gian còn lại trong tuần bố và mẹ sẽ là người giúp cháu cải thiện. Sau 4 buổi như vậy, thì BS sẽ có kết luận rõ hơn. Và đến sau đó, BS khuyên nên đưa cháu đến 1 trường giáo dục đặc biệt nào đó để các giáo viên giúp cháu cải thiên.

Tuy nhiên, em vẫn có các câu hỏi nhờ chị Tường Anh cho em lời khuyên:

- Vì rõ ràng là bé nhà em đã có khó khăn về ngôn ngữ và giao tiếp, cần có chuyên viên giúp bé can thiệp, nhưng thời gian chỉ 45'/ngày có quá ít không? Có phí thời gian của bé không, vì em nghĩ càng can thiệp sớm càng tốt?

- Thời gian còn lại trong tuần thì cứ đi nhà trẻ bình thường, bố mẹ thì chỉ về chơi với bé được 1h30'/ngày, làm sao bố mẹ có thời gian, và bố mẹ cũng không có đủ kiến thức để giúp trẻ thì liệu có ổn không?

- BS khuyên rằng nên cho bé đi nhà trẻ bình thường, vậy nếu sau khi nhờ các chuyên viên ở BV giúp được 4 tuần, thì bé sẽ tiếp tục được giúp đỡ như thế nào? Trường Ban Mai có nhận giúp trẻ theo buổi (part-time) hay phải học cả ngày (fulltime)? Mà bây giờ thì lịch tuyển sinh đã qua, có cách nào giúp con em không?

- Nếu chị Tường Anh có thể thu xếp thời gian, em tha thiết mong chị giúp đỡ, thẩm định cháu giúp em, và quan trọng nhất là đưa ra những quyết định bé nhà em cần được giúp đỡ như thế nào. Em hiểu rằng dù có tự kỷ hay không, hoặc dù cháu bị chậm phát triển ngôn ngữ hay gì đó thì vẫn cần những người như chị giúp đỡ.

Sau hết, em rất cám ơn chị vì em đọc được trong rất nhiều thư trả lời của chị đều chứa chan tình người, là điều mà một người mẹ như em cảm thấy như có chút gì đó để bấu víu, để hy vọng là con mình sẽ có cải thiện, sẽ được giúp đỡ.

Em cầu xin Chúa ban phước cho chị và gia đình, và tất cả những ai có tấm lòng bác ái giúp đỡ những trẻ em gặp khó khăn. Và em cũng cầu xin Thiên Chúa ban phước cho con gái bé bỏng của em, giúp bé vượt qua những khó khăn này.

Em rất mong tin của chị,

em Huong

[phi]

Bác sĩ trả lời em rằng, để xác định 1 đứa trẻ có bị tự kỷ hay không thì không thể kết luận được chỉ sau 1 lần khám.

Để tôi giải thích quy trình khám cho trẻ TK tại nơi chúng tôi làm việc cho bạn.

Từ lúc mới sinh tới ít nhất là 3 tuổi, các bác sĩ gia đình theo dõi định kỳ các chuẩn phát triển xem có gì lạ không. Nếu có thấy gì đó không ổn, bác sĩ gia đình sẽ giới thiệu tới gặp bác sĩ chuyên khoa. Lúc đó người ta khám sàng lọc, thường là khám xem có bị nhiễm độc chì không, có vấn đề về thính giác không, và sau cùng là các test sàng lọc riêng cho Tự kỷ, ví dụ như MCHAT.

Trong bài test trẻ TK, các tiêu chuẩn đánh giá được dùng phổ thông nhất là 6 mục nằm trong "cuốn định bệnh", DSM-IV. Các bài test này diễn ra trong vòng 1 buổi (tôi chỉ nói về TK điển hình thôi nhé, không nói về Asperger hay các phổ khác).

Trường Ban Mai có nhận giúp trẻ theo buổi (part-time) hay phải học cả ngày (fulltime)? Mà bây giờ thì lịch tuyển sinh đã qua, có cách nào giúp con em không?

Lịch tuyển sinh nào vậy bạn? Chúng tôi vẫn đang làm việc với họ nhận học sinh mới vào thường xuyên mà. Chị Tường Anh đang ở đó, mới gặp 1 bé vào tuần rồi mà ... các chuơng trình can thiệp của chúng tôi soạn cho học sinh toàn thời gian, không có chương trình part-time.

Bạn nhớ gọi lại cho trường xem ra sao. Bạn cũng bình tĩnh nhé, bé còn nhỏ nên chúng ta có thời gian để đối phó ...

[Pham Xuan Huong]

Dear anh Phi,

Cám ơn anh Phi vì đã trả lời. Trong khi Huong đang chờ sự trả lời của chị Tường Anh, thì câu trả lời của anh cũng giúp Huong ổn định tinh thần hơn rất nhiều.

Anh Phi ơi, anh cho Huong hỏi thêm vài điều:

- Như tình trạng của bé con Huong thì sau khi test tại BanMai thì có thể có kết luận không hay phải chờ 1 thời gian theo dõi như lời BS?

- Nếu như không được chị Tường Anh thẩm định thì liệu bé có nhập học được không? Khi đó, ai sẽ đưa ra cách can thiệp đối với bé?

- Nếu bé chỉ chậm nói thôi thì bé có học chung với các bé tự kỷ không?

- Nếu phải học ở Ban Mai thì sẽ phải nghỉ học ở nhà trẻ, trong khi đó BS khuyên là vẫn nên cho bé đi trẻ bình thường? Em hoang mang khong biet phải làm sao?

- Anh Phi đã gặp các trường hợp nào chỉ là chậm nói và trường Ban Mai đã can thiệp giúp trẻ phát triển trở lại bình thường chưa ạ?

- Trong vấn đề chậm nói, có khi nào ảnh hưởng do di truyền? Vì trong gia đình Huong, có đến khoảng 3 cháu đều bị chậm nói: có cháu 17- 18 tháng, có cháu 2 tuổi mới biết nói nhưng sau đó các cháu biết nói và phát triển rất bình thường cho đến lớn.

- Biểu hiện ít giao tiếp mắt, ít chơi với bố mẹ có xuất hiện trong chậm nói thông thường không, hay đó là biểu hiện đặc trưng của trẻ tự kỷ?

- Bé của Huong từ nhỏ đến lớn chỉ thích xem đĩa Brainy Baby (hoàn toàn bằng tiếng Anh). Khong biết việc này có ít nhiều ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ? Trong tình trạng bé đã chậm nói như hiện nay thì có nên cho bé xem nữa hay không?

Hương xin lỗi vì đã làm phiền anh và chị Tường Khuê rất nhiều. Nhưng đối diện với vấn đề của con mình, Hương cảm thấy như trời đất sụp đổ bao quanh. Hiện giờ, Huong chỉ mong được sự chia sẻ và hướng dẫn của anh chị, giúp Huong đưa con mình vượt lên tình cảnh hiện tại.

Cám ơn anh và chị Tường Khuê rất nhiều.

Huong

P.S: Anh Phi oi, Huong vẫn chờ tin của chị Tuong Anh. Trong truong hop chi Tuong Anh khong the thu xep duoc thoi gian thì có cach nào giúp bé con Huong khong anh?

[Pham Xuan Huong]

Kính chào chị Tường Anh,

Em vừa nhận được mail trả lời của trường Ban Mai từ chối không thẩm định được cho bé con em vì chị không thu xếp được thời gian.

Chị ơi, em cầu xin chị hãy giúp đỡ em, cho em xin 1 chút thời gian. Em đã trao đổi với gia đình em, và mọi người đã có thống nhất như vầy, em thử trao đổi với chị xem có được không nhé. Trước mắt, xin chị Tường Anh thu xếp thời gian thẩm định cho bé. Rồi sau đó chị cứ trở về Mỹ và làm việc với nhóm chuyên gia bên đó. Sau khi có báo cáo về tình trạng của bé, chị có thể trao đổi với vợ chồng em bằng voice-chat hoặc skype hoặc điện thoại (chị cho em số, em sẽ gọi qua cho chị) cũng được mà.

Em xin chị giúp con em. Em mong bé được chị thẩm định và đưa ra giải pháp can thiệp sớm nhất có thể.

Chị ơi, em chỉ có duy nhất 1 đứa con gái này thôi. Bé là cả cuộc đời của em. Mong chị cứu giúp mẹ con em.

Rất mong tin của chị.

em Huong - 0908 205 220

[Nguyen,Anh]

Chào Hương. Mình xin lỗi đã không trả lời gì vào trưa thứ Bảy. Mình cố gắng thu xếp công việc,nhưng không xong, và nơi mình có mặt lại không có mạng, không có sóng. Tâm trạng của Hương mình xin chia xẻ, dù sẽ chẳng bao giờ mình hiểu hoàn toàn tấm lòng những cá nhân phụ huynh của các em có rối loạn các dạng. Mình chỉ có thể nghe, cố gắng hiểu, và chia xẻ. Chỉ khi không thể trở tay,mình mới phải từ chối thẩm định thôi. Mình đã từng bay ra Hà Nội để nghe phụ huynh trả lời "con em bệnh, em không đến được" và lên máy bay ra về. (Bật mí thêm nè: ban điều hành gửi lại toàn bộ phí thẩm định cho phụ huynh này). Nói thế để Hương hiểu rằng mình không tiếc giờ với nhóm trẻ mà mình đã chọn để hỗ trợ.

Bên điều hành sẽ liên lạc với Hương trong khoảng 1 giờ nữa. Có nhiều điều họ cần phải bàn với Hương trước. Hương để ý điện thoại di động nhé.

[phi]

Mình đã từng bay ra Hà Nội để nghe phụ huynh trả lời "con em bệnh, em không đến được"

Phải công nhận có những phụ huynh làm mình rất shock.

Em cầu xin Chúa ban phước cho chị và gia đình, và tất cả những ai có tấm lòng bác ái giúp đỡ những trẻ em gặp khó khăn.

Nhưng phần lớn những phụ huynh rất dễ thương.

Rất mong tin của chị.
em Huong

Tôi đã liên lạc được với chị Tường Anh và bàn về trường hợp của chị . Tôi sẽ gọi cho chị trong ngày hôm nay.

[Pham Xuan Huong]

Cám ơn anh Phi và chị Tường Anh rất nhiều.

Rất mong tin của anh.

Huong