Tình trạng hiện tại
Sau thời gian đi học ở NV, Đ ra ngoài học hòa nhập hướng H2, có giáo viên NV tới hỗ trợ tại nhà, đi theo các bước từ Toán, Đọc/Hiểu tới Giao tế.
Đ đi học hòa nhập ở môi trường phổ thông, ngồi cạnh một học sinh học kém, quậy phá, hay nói tục và nói dối giáo viên. Bạn (tạm gọi là Q) này nói Đ tự ký vào sổ báo bài, không mang về cho Mẹ ký. Đ không làm, nói sẽ về méc Mẹ. Khi bạn Q ép quá, Đ dọa méc cô giáo. Bạn Q phản hồi là nếu Đ méc cô, Q sẽ méc các tội khác của Đ. Đ im lặng không phản biện nữa nhưng về méc Mẹ.
Phân tích
Để giải quyết case này, các em cần hiểu “nói dối” đối với trẻ TK nghĩa là gì. Chu’ng ta sẽ chia ra làm các loại nói dối sau đây:
1. Chối tội trong ngữ cảnh giao tiếp, vì áp lực bạn bè mà phải nói dối, ví dụ như “thưa cô, con không biết ai lấy” (thực sự biết bạn nào đó lấy nhưng không nói).
2. Nói dối vô tội, nói vì một mục đích không vị kỷ, ví dụ như bác sĩ không nói với người chồng ở xa là bà vợ đang bị nguy hiểm tính mạng, đợi anh ta về tới nơi mới nói rõ.
3. Nói dối lâu dài, tức là ngoài việc nói dối vì ích kỷ, vì 2 lý do trên, còn có khả năng duy trì lâu dài . Nhớ chi tiết để lần sau ai hỏi thì không bị lộ .
Nhìn từ mặt chuyên môn, tạm gác đạo đức qua một bên, thì nói dối (cả 3 loại nói trên) là một mốc phát triển nhận thức (cognitive milestone) quan trọng của trẻ TK. Để nói dối, các em cần có Theory of Mind, nhận ra góc nhìn của người kia. Trong ví dụ ông bác sĩ ở trên, ông ta hiểu được người chồng ở xa sẽ lo lắng ra sao mà không làm được gì, nên ông ta nghĩ tốt hơn là đợi về tới nhà mới nói tin xấu. Một bé trai nói dối vì áp lực bạn bè, thì ngoài ToM, bé bắt đầu có nhu cầu giao tiếp, duy trì tình bạn.
Các nghiên cứu, thí nghiệm cũng chứng minh thực tế như vậy, là trẻ TK không biết nói dối (Baron-Chhen et al. 1994; Leekam and Prior 1994). Các thí nghiệm, nghiên cứu khác của Annie Li và Elizabeth Kelly đưa ra kết luận sau đây:
• Trẻ TK không biết nói dối
• Khi trẻ TK biết nói dối, nó là một mốc phát triển nhận thức quan trọng
• Trẻ TK có thể nói dối loại 1 và 2 ở trên, nhưng ít khi làm được loại 3
• Ngay cả khi biết nói dối, thì tỷ lệ trẻ TK nói dối chỉ là 72% trong khi trẻ không TK là 96%
Chú ý: Không nên dạy trẻ TK nói dối chỉ vì nó là mốc phát triển nhận thức . Có các cách dạy khác để đạt được mốc nhận thức đó mà không cần dạy các em nói dối.
- lie.jpg (10.85 KiB) Đã xem 1691 lần.
Action items (các việc làm ngắn hạn)
Mời PH bé Đ đọc bài này, tạm thời không can thiệp gì với phía bạn Q hay cô giáo. Theo sát những sự kiện liên quan vụ “bị ép nói dối” của Đ, chú ý tới cả lời nói lẫn ngôn ngữ cơ thể.
Khi Đ về méc Mẹ, lên kế hoạch thưởng cho các hành vi đó nhưng không chuyển tải lại cho giáo viên hay PH bạn Q. Chúng ta chưa đủ dữ kiện để biết họ phản ứng ra sao. Cái chúng ta muốn tránh là Đ sẽ nhận ra việc méc Mẹ gây hại cho bạn (với nhận thức của Đ thì Đ sẽ nhanh chóng nhận ra điều này).
Nếu Đ bắt đầu nói dối trước khi mình kịp can thiệp, tách 2 mảng đạo đức và nhận thức ra. Về mặt nhận thức, làm việc với CCM để soạn bài cho các MT bên nhóm ToM.
Khi đủ 4 tuần data collection/baselining, L / N gặp thầy Phi để bàn hướng đi kế tiếp.
