Liệu con tôi có bị Tự kỷ không?

[thinhshiroi]

Con tôi hiện giờ được 3 tuổi 2 tháng. Chiều cao và cân nặng của cháu bình thường. Tuy nhiên cháu có những biểu hiện làm gia đình lo lắng liên quan đến bệnh tự kỷ mà vẫn chưa có lời giải đáp.
1. Sơ sinh: Khóc dạ đề 3 tháng sau khi sinh (chủ yếu về đêm và không rõ nguyên nhân)
2. Giao tiếp: - Cháu nói ngọng (chỉ người nhà mới hiểu được). Hiện giờ có thể nói được câu dài và ý nghĩa nhưng chưa nhiều như: “Mẹ ơi mở cửa cho con, nhanh lên”. Tuy nhiên đôi lúc cháu nói rất nhiều lời không có ý nghĩa và nói liên mồm khi thích. Đôi khi nói nhại lại nhiều.
- Cháu lười nói. VD muốn bóc bim bim nhưng không nói gì mà chỉ đưa cho người lớn rồi “ư..ư..” ám chỉ bóc hộ, nếu không được đáp ứng thì khóc cáu gắt. Tuy nhiên khi bảo con nói ntn thì đôi lúc miễn cưỡng nói: “bóc cho con” (như đã được dạy trước đó)
- Có thể nói ra được những từ khi có nhu cầu: mẹ ơi con đi tè, mẹ ơi uống sữa đi
- Hát được nhiều bài nhưng không rõ lời (thuộc âm điệu là chính)
3. Tương tác: - Ngay từ khi chỉ nói được 1 từ (khoảng 2 tuổi) đã biết nịnh (theo cách suy nghĩ của tôi) như khi làm sai 1 vđ gì mà mẹ mắng thì nói nài nỉ: “mẹ…mẹ…mẹ…” cho đến khi mẹ trả lời: “ừ…thế con phải ngoan nhé…” thì mới thôi.
- Hay cười và biểu thị đáp lại trên khuôn mặt.
- Biết chơi giả vờ (bán cháo, ú òa)
- Cháu muốn lấy gì thì có thể chỉ tay nhưng đôi lúc muốn gì thì chỉ “ư..ư..” mà bố
mẹ không hiểu gì.
- Cháu có thể sai lấy được những việc vặt như: lấy điều khiển TV, bật quạt…nhưng đôi khi phải nghĩ ngợi 1 lúc mà không biết bố mẹ sai lấy gì.
4. Hành vi: - Cháu “cực kỳ” thích ngắm những thứ chuyển động như: quạt quay, cầu thang cuốn, đèn nhấp nháy...Những lúc đấy mắt cháu nhìn không chớp mắt và đặc biệt là “2 bàn tay giơ lên rồi múa” như người ta đánh đàn piano. (Nhiều khi đi siêu thị, vợ chồng tôi phải đợi ở thang cuốn 1 lúc lâu (khoảng 20 phút) xem cháu có chán không mà cháu không chán. Lúc kéo đi thì khóc không đi.
- Cháu đang làm việc gì như: xếp hình, vẽ màu…mà ai dịch chuyển của cháu thì cháu khóc ăn vạ sau đó tung hê tất cả, ném lung tung.
- Nếu không vừa ý ai (ai trêu ) thì ra đánh lại bằng được
5. Bệnh lý: Cháu táo bón từ nhỏ cho đến bây giờ. Khám chữa nhiều mà không ăn thua.
6. Ăn: Bây giờ có thể ăn tạp được các thức ăn và có thể tự mình ngồi xúc ăn nếu lúc nào thích.
7. Ngủ: Rất khó bước vào giấc ngủ (khoảng 1h sau mới ngủ được. Từ khoảng 20 tháng đến 28 tháng tuổi quấy khóc cả đêm (Nhắm tịt mắt khóc mà không hiểu nguyên nhân tại sao, lúc tỉnh rồi vẫn khóc). Thời gian đó gđ tôi kinh hoàng về cháu. Hiện giờ hiện tượng khóc đêm không còn nhưng thỉnh thoảng cháu ngủ không yên giấc.
8. Hoạt động: Khi ra những chỗ rộng như sân chơi công cộng, sảnh siêu thị thì chạy nhảy lao về phía trước không biết chán và ít nhìn ngó xung quanh.

Gia đình tôi lo lắng và đã đi khám cho cháu từ lúc cháu được 26 tháng, tuy nhiên các kết quả khám khác nhau làm nhà tôi không biết cái nào đúng hay sai. Khám lần 1, tôi đưa cháu đến TT bs Ng.Kh.Viện. Ở đó có anh thạc sỹ gì (tôi quên tên) sau khi quan sát cháu và ngồi nói chuyện với tôi thì kết luận là cháu không sao và nói để cải thiện những vđ trên thì bố mẹ ở nhà dạy cháu nhiều hơn trong giao tiếp. Khám lần 2 tại BV Nhi TƯ, bs kết luận “Rối loạn phát triển ngôn ngữ” và kê đơn thuốc có MB6 và Ripedal. Cả nhà tôi lo lắng nhưng cũng không dám cho cháu uống Ripedal ngoại trừ MB6.

Từ đó cả nhà tôi xác định dạy cháu thêm ở nhà buổi tối (đi mẫu giáo ban ngày) và nghĩ cháu cũng không đến nỗi, cứ để lớn thêm tí nữa có khi cải thiện hơn. Nhưng nhiều lúc bận công việc công ty rồi xã hội mà chưa năng nổ việc dạy cháu.

Vừa rồi tôi có test thử M-Chart trên “tretuky.com” thì thấy qua hết chỉ có vấn đề ở câu “22. Con bạn có thỉnh thoảng nhìn vào sự vật hoặc đi lại có chủ đích không?” là không qua vì vấp phải phần hành vi đã nói ở trên.

Adm hoặc bố mẹ nào có kinh nghiệm về TTK xin tư vấn và cho ý kiến hộ tôi với. Tôi xin cảm ơn.

[phi]

Chào bạn,

Nếu bạn đi tìm câu trả lời xem con mình có phải Tự kỷ (hay rối loạn nào khác) không, thì rất khó có câu trả lời chính xác cho bạn. Tôi đã từng khuyên một PH khác không nên đi Singapore để tìm câu trả lời vì tính không khả thi. Vđ này liên quan tới quy trình khám và các loại test, nếu bạn có thì giờ tìm các bài viết trên này sẽ rõ.

Thay vì đi tìm câu trả lời đó, bạn thấy rõ điểm yếu của con mình, vậy bạn nên chú trọng vào can thiệp trong tương lai thay vì đi tìm xem con mình có mác gì.

Về việc uống thuốc, thì tôi xin trả lời như vầy . Nếu bác sĩ bên Mỹ kêu uống thuốc, bạn nên cho uống, vì bác sĩ bên này họ phối hợp với nhà trường . Các thuốc giảm tăng động phải được đi kèm với 1 chương trình can thiệp. Nếu bạn cho uống thuốc mà bé không đi học gì cả, chúng ta đã mất hẳn 1 vế . Còn như uống thuốc và đi học / đi can thiệp, bạn yêu cầu nhà trường theo dõi và báo cho gia đình / bác sĩ biết để chỉnh giờ uống cho thích hợp . Vai trò là:

Bác sĩ: quyết định cho uống thuốc hay không, liều lượng ra sao
Gia đình: làm trung gian giữa trường học và bác sĩ
Trường học: so thời khoá biểu học của trường với tình trạng của bé (thuốc làm bé buồn ngủ vào 1 sô' giờ nào đó), yêu cầu bác sĩ / gia đình chỉnh giờ uống (chỉnh giờ uống chứ không phải liều lượng).

Theo tiêu chuẩn phương Tây như Mỹ, Anh, Úc ... (trừ Pháp) thì người chẩn đoán Tự kỷ là 1 bác sĩ tâm thần nhi (psychiatrist). Người chẩn đoán rối loạn ngôn ngữ là chuyên gia ngôn ngữ trị liệu (speech pathologist). Tiến sĩ tâm lý (psychologist) không chẩn đoán Tự kỷ.

M-chart, hay Denver ... là các bài test Sàng lọc, không phải là test xác định bé có rối loạn gì, có Tự kỷ hay không... Nếu bạn là phụ huynh bên Mỹ, tôi sẽ nói như sau:

"Bạn làm test Sàng lọc đó cho cháu là rất tốt, nhưng không nên dựa vào đó để đưa ra kết luận gì cả. Bạn chỉ dùng kết quả đó đưa cho bác sĩ tâm thần nhi trước khi họ khám cho bé. Test Sàng lọc này cũng không được dùng cho can thiệp, vì bên giáo dục đặc biệt họ có các test riêng."

Nhưng bạn là phụ huynh tại VN, đang làm cái tốt nhất có thể được, cho nên tôi chỉ có thể giải thích, tuỳ bạn quyết định.

Các bài test tìm Rối loạn nó không đơn giản chỉ là "cây quyết định" (decision tree) để bạn trả lời có / không rồi rẽ nhánh . Vì nếu đúng vậy thì người ta đã làm 1 cái app cho iPhone để định Rối loạn TK rồi . Người bác sĩ tâm thần nhi biết rõ nó mù mờ như thế nào, vào họ dùng chuyên môn lẫn kinh nghiệm để quyết định. Đó là chưa kể các triệu chứng thì giống nhau, nhưng nguyên nhân rất khác biệt. Ví dụ như táo bón, chậm phát triển trí tuệ là triệu chứng bên Tự kỷ hay do nhiễm độc chì ? Vì vậy chúng ta cần bác sĩ tâm thần nhi, người có chuyên môn cả về y/nhi khoa lẫn tâm thần nhi để quyết định.

Từ đó cả nhà tôi xác định dạy cháu thêm ở nhà buổi tối (đi mẫu giáo ban ngày) và nghĩ cháu cũng không đến nỗi, cứ để lớn thêm tí nữa có khi cải thiện hơn. Nhưng nhiều lúc bận công việc công ty rồi xã hội mà chưa năng nổ việc dạy cháu.

Tôi khuyên bạn nếu không cho uống thuốc thì cũng nên báo cho bác sĩ biết và giải thích tại sao. Nên can thiệp cho bé, đừng đánh cuộc là "lớn lên sẽ hết". Đúng là có khi may mắn được như vậy, nhưng chúng ta không nên chơi lô tô.

- Cháu đang làm việc gì như: xếp hình, vẽ màu…mà ai dịch chuyển của cháu thì cháu khóc ăn vạ sau đó tung hê tất cả, ném lung tung.
- Nếu không vừa ý ai (ai trêu ) thì ra đánh lại bằng được

Càng lớn, việc không vừa ý càng dễ xảy ra, bé cũng khoẻ hơn, ăn vạ nhiều hơn, đánh người khác mạnh hơn. Theo bạn thì tự bé có dần mất đi không? nếu bạn không chắc lắm thì nên can thiệp ngay vào lúc này nhé. Hôm qua tôi có nói chuyện với 1 PH tại VN, bạn đó nói "trường hiện tại (xin phép không nêu tên) can thiệp rất tốt, luôn làm bé hài lòng nên không bao giờ bé bùng nổ". Bạn đừng làm vậy nhé. Tập cho bé biết đâu là giới hạn, những lúc nào sẽ bị từ chối, và cả nhà + trường học đều làm nhất quán.

Việc bé xếp hình và không muốn ai di chuyển, bạn nên nhìn với góc cạnh "đây là điểm mạnh của con mình, có trí nhớ hình ảnh tốt". Tại hội thảo có lần tôi và cô Tường Anh kể chuyện 1 em TK như vậy, sau này đi làm việc ra sao... Hôm nào rảnh tôi kể lại cho bạn nghe.

(Nhiều khi đi siêu thị, vợ chồng tôi phải đợi ở thang cuốn 1 lúc lâu (khoảng 20 phút) xem cháu có chán không mà cháu không chán. Lúc kéo đi thì khóc không đi.

Mai mốt đi siêu thị, bạn nói cho bé biết khi nào sẽ được tới thang cuốn chơi, chơi bao lâu. Mang các đồng hồ theo cài báo thức . Khi gần hết giờ thì luôn nhắc bé là "sắp hết giờ rồi". Sau đó đếm ngược và dẫn bé đi.

[thinhshiroi]

“Về việc uống thuốc, thì tôi xin trả lời như vầy . Nếu bác sĩ bên Mỹ kêu uống thuốc, bạn nên cho uống, vì bác sĩ bên này họ phối hợp với nhà trường . Các thuốc giảm tăng động phải được đi kèm với 1 chương trình can thiệp. Nếu bạn cho uống thuốc mà bé không đi học gì cả, chúng ta đã mất hẳn 1 vế . Còn như uống thuốc và đi học / đi can thiệp, bạn yêu cầu nhà trường theo dõi và báo cho gia đình / bác sĩ biết để chỉnh giờ uống cho thích hợp . Vai trò là:

Bác sĩ: quyết định cho uống thuốc hay không, liều lượng ra sao
Gia đình: làm trung gian giữa trường học và bác sĩ
Trường học: so thời khoá biểu học của trường với tình trạng của bé (thuốc làm bé buồn ngủ vào 1 sô' giờ nào đó), yêu cầu bác sĩ / gia đình chỉnh giờ uống (chỉnh giờ uống chứ không phải liều lượng).”
Giá mà ở bên Mỹ thì hay quá. Đến ngay như cả khi đến BV Nhi khám cho cháu mà phải mất đến 3 buổi mới xong vì quá đông bệnh nhân, những hỗ trợ khác không đầy đủ (điện não đồ không được vì cháu không chịu, uống nửa viên thuốc ngủ cho ngủ khi đang chằng dây lên đầu thì tỉnh dậy…). Bs bảo cứ về uống thuốc theo đơn rồi sau khi hết đơn đến khám lại. Nhà trường tốt nhất tại VN cũng không có sự kết hợp lý tưởng được như trên (theo tôi nghĩ).

Tôi thấy Bs tại BV Nhi không có sự tách biệt các loại bệnh khi khám và chữa. Con tôi được kết luận “Rối loạn pt ngôn ngữ” nhưng lại giới thiệu đến 1 lớp dành cho các bậc PH của tất các loại bệnh chung chung liên quan ít nhiều về TK từ nặng đến nhẹ, khi đến đấy tôi cứ thấy rối tinh lên. Sau đó tôi có cho cháu học 1 vài buổi bán thời gian ở đó và thấy là tất cả các trẻ đều dồn vào 1 lớp để học, PH đứng biệt lập ở ngoài mà không biết con mình học những gì trong đó.

“Theo tiêu chuẩn phương Tây như Mỹ, Anh, Úc ... (trừ Pháp) thì người chẩn đoán Tự kỷ là 1 bác sĩ tâm thần nhi (psychiatrist). Người chẩn đoán rối loạn ngôn ngữ là chuyên gia ngôn ngữ trị liệu (speech pathologist). Tiến sĩ tâm lý (psychologist) không chẩn đoán Tự kỷ.”
Ở Bv Nhi, khám tâm lý hành vi là 1 Ths tâm lý, sau đó đưa tất cả các kêt quả (kể cả chụp CT, điện não đồ) đến Bs khám rồi cho kết luận.

“Tôi khuyên bạn nếu không cho uống thuốc thì cũng nên báo cho bác sĩ biết và giải thích tại sao. Nên can thiệp cho bé, đừng đánh cuộc là "lớn lên sẽ hết". Đúng là có khi may mắn được như vậy, nhưng chúng ta không nên chơi lô tô.”
Nếu tôi có báo hay không thì cũng vậy thôi, vì thường Bs không có trách nhiệm trong việc này, họ sẽ nói: “tùy anh chị”, nếu có giải thích không cho uống thuốc thì chắc sẽ nhận đươc câu trả lời: “anh chị là Bs à?”

[i]“Càng lớn, việc không vừa ý càng dễ xảy ra, bé cũng khoẻ hơn, ăn vạ nhiều hơn, đánh người khác mạnh hơn. Theo bạn thì tự bé có dần mất đi không? nếu bạn không chắc lắm thì nên can thiệp ngay vào lúc này nhé.”
Về hành vi, tôi có thêm là: Cháu thích xếp hình thành đường thẳng (cũng không phải lúc nào cũng thế), thích hình tròn và hay vẽ vòng tròn. Ai mà dịch chuyển 1 hình xếp ra khỏi vị trí đang xếp là khóc ầm lên và ra đánh thậm chí cắn. Tuy nhiên bây giờ cũng đỡ cắn hơn trước.

“Mai mốt đi siêu thị, bạn nói cho bé biết khi nào sẽ được tới thang cuốn chơi, chơi bao lâu. Mang các đồng hồ theo cài báo thức . Khi gần hết giờ thì luôn nhắc bé là "sắp hết giờ rồi". Sau đó đếm ngược và dẫn bé đi.”
Khi đến siêu thị là cháu lao thẳng đến thang cuốn mà không cần quan tâm đến bố mẹ và làm điều khác thường đó (đi quanh quẩn, mắt dán vào, giơ tay) mà lần nào cũng thế. Kéo đi chỗ khác mà gần đấy, nhìn thấy thang cuốn từ đằng xa thì lại chạy ra.